САМАРҚАНД ФУТБОЛИ

ўзига хос доҳий ва ботқоқдаги футбол ҳақида ҳақиқатлар

Биз раҳбарларга доҳий деб эмас, аввало эл-юрт манфаатини ҳамма нарсадан улуғ қўйиб, унга хизмат қиладиган инсон деб биламиз. Айтиш керакки, доҳийлик эски совет даврига хос иллат бўлиб, унинг қолдиқлари баъзи жойларда ҳозирги вақтда ҳам кўзга ташланиб турибди.

Ислом Каримов

Самарқанд деганда ҳар бир инсон онгида бутун дунё цивилизациясининг маркази бўлган кўҳна ва ҳамиша навқирон шаҳар ёдга келади. Самарқанд футболи дегандачи? Афсуски, бугун Самарқанд футболи деганда тилга олиб фахрланагидан, кўкраб уриб мақтанадиган, қалам тебратиб таърифлайдиган натижалар қолмади. Боиси, айни пайтга келиб Олий лига ўйинларида вилоят шарафини ҳимоя қилаётган “Динамо” клуби раҳбари ўзининг доҳиёна ишлари сабаб бутун вилоят футболини орқага тортиб келмоқда.

Ўтган йили вилоят ҳокими томонидан клубда туб ислоҳотлар амалга оширилиб жамоа раҳбарлигига Фирдавс Каримов келганди. Бутун ишонч, бутун умид унга қаратилган бир вақтда ҳали бир йил бўлмасдан туриб тарихий бир вилоят футболи орқага кетса кетаяптики, олдинга силжигани йўқ. Жаноб вице-президентнинг футболдаги доҳийлиги сабаб Самарқанд футболи ривожига узоқ йиллар хизмат қилган тажрибали мураббийдан тортиб эндигина футболга қадам қўяётган болалару, умрини стадионда “Динамо”ни қўллаб-қувватлаш билан ўтказган кекса мухлислари, отасининг қўлидан тутиб футболга ошно бўлаётган мурғак қалбларни ҳам бирдек ранжитиб келмоқда.

Бугунги кунда давлат сиёсатининг устивор вазифалардан бири сифатида ёшларимизни спортга жалб қилиб, уларни ҳар томонлама соғлом ва баркамол инсон қилиб тарбиялаш, келажагимиз эгаларини маънавий онгини ривожлантириб, турли хил ёт оқимлардан асраш асосий мақсадимиз ҳисобланади. Айнан шуни ҳисобга олган ҳолда Юртбошимиз 2014 йилни “Соғлом бола” йили деб номлагани ҳам бежиз эмас.

Соғлом бола ҳақида гап кетар экан, Ўзбекистон Республикаси Конститутцияси қабул қилинганлигининг 21 йиллигига бағишланган тантанали маросимда Президентимизнинг соғлом болани вояга етказишда таълим-тарбия ва спортнинг ўрни ва таъсири янада кучайтириш лозимлигини таъкидлаганини алоҳида эслаш зарур. Бироқ, айни пайтда Самарқанд футболи, хусусан “Динамо” жамоаси ҳақида гап кетганда амалга оширилаётган ишлар бунинг мутлақо акси бўлаётганига гувоҳ бўламиз.

Ҳозирда “Динамо” жамоасида мураббий бўлиб ишлаётган Равшан Ҳайдаровни ҳам мураббий ҳам инсон сифатида ҳурмат қилардим. Кўпчилик футбол мутахассилари Зарафшонда “Қизилқум” жамоасини боши берк кўчага кириб қолганига бош айбдор сифатида Ҳайдаровни кўрсатганда “Динамо”да бутунлай акси бўлишига ишонгандим. Бироқ, чучварани хом санаган эканман. Футболда узоқ йиллардан буён фолият юритиб келаётган инсон кимнингдир манфаати ҳисобига бир неча йиллар давомида Ўзбекистон Биринчилигида вилоят шарафини ҳимоя қилиб, юздан ортиқ болаларни спортга жалб қилиб келаётган “Регистон” ва “Шердор” жамоаларининг фаолиятини тугатиб, ўрнига “Динамо” тасарруфида бошқа бир жамоа ташкил этишни сўраб вилоят ҳокимига мурожаат қилишидан асосий мақсад нима эканлигини очиғи англолмадим. Ахир бу икки жамоани йўқотиш орқали бир неча юзлаб самарқандлик ёшларни спортдан йироқлашиб қолишини футболга қизиқмайдиган оддий инсон ҳам биладику.

Тажрибали мутахассис, футболимиз фахрийси сифатида эъзоз этиладиган инсон, узоқ йиллардан бери футболнинг нонини еб келаётган мураббий вилоят ҳокимидан Биринчи лига жамоаларини қисқартиришни, бутун футболни “Динамо” жамоаси, аниқроқ қилиб айтганда Фирдавс Каримов қўлига ўтиши учун ўз имзоси билан хат қилиб беришидан мақсад нима? Айнан ушбу ҳаракатнинг ўзи “Соғлом бола йили” давлат дастурини ҳозирданоқ бузилишига, юзлаб ёшларимизнинг кўчада назоратсиз қолишига сабаб бўлмайдими?

Юртбошимиз ҳар бир йиғилишда ёшларга катта эътибор бериш, уларни иш билан таъминлаш орқали турли хил оқимлардан асраш бугуннинг долзарб масалаларидан бири эканлигини айтиб турган бир вақтда, бир инсонни вилоят футболи доҳийсига айлантириш учун бир неча юзлаб ёшларни футболга жалб этган жамоаларни йўқотишни талаб қилиш Равшан Ҳайдаровни профессионал мураббий эмаслигидан далолат бермайдими? Фарҳод Магометов Биринчи лигани кучайтирамиз деб турган вақтда ўзи иштирок этадиган чемпионат раҳбарига қарши иш қилишни қандай изоҳлаш керак.

Бир неча йиллар аввал ўз фаолиятини оддий маҳаллалараро футбол жамоаси сифатида бошлаган “Регистон” жамоасида бугун юзлаб болалар футбол билан машғул. Бу жамоа ўз кучи билан Биринчи лиганинг мунтазам иштирокчисига айланган бир вақтда клубни таг-томири билан йўқ қилиш кимга фойда келтиради. Вилоятнинг миллиардлаб маблағини сўраётган “Динамо” жамоасигами ёки шу мурожаат сабаб кўча безорисига айланиб қолиши мумкин бўлган келажак авлодгами? Ё бўлмасам, “Шердор” жамоасини олайлик. Бу жамоа ҳали ёш бўлсада, унинг таркибида ҳам элликдан ортиқ ёшларимиз иш билан таъминланиб, бекор қолишдан, турли хил оқимларга кириб кетишдан асраб қолинмоқдаку?

Юртбошимизнинг янгисини қурмасдан туриб, эскисини бузмайлик деган яхши бир гапи бор. Бироқ салланинг ўрнига каллани олиб келишдан мақсад нима? Ўзбек футболининг келажагига болта уриб, ёшларнинг соғлом ҳаёт тарзидан йироқлашишига айнан Фирдавс Каримов сингари раҳбарлару, Равшан Ҳайдавров каби мураббийлар сабабчи бўлмаяптимикан? Ҳайдаровнинг раҳбарнинг ён-атрофида парвона бўлиб, ўз ишини битиргунча “ака-ака”, “буюринг, хизматингиздамиз” деб тургани лаганбардорликнинг ўзгинаси эмасми?

Ҳаммамиз биламизки ҳозирги кунларда Олий лига жамоалари пойтахтимизда мавсумга тайёргарлик кўришмоқда. Хусусан “Динамо” жамоаси ҳам айни пайтда Тошкентда ўқув-йиғин машғулотларини ўтамоқда. Пойтахтимиздаги “Обод” клубининг сунъий қопламали майдонида “Динамо” ва “Сўғдиёна” жамоалари ўртасидаги ўртоқлик ўйинини кўргани бордим. Ўйиндан аввал “Сўғдиёна” жамоаси бош мураббийи Даврон Файзиев яқинда “Шўртан” жамоасига мураббий этиб тайинланган Мухтор Қурбоновга ўтган йили ҳар бир футболчини 1.280.000 сўмлик спорт формалари билан таъминлаганини таъкидлади. Агарда ушбу суммани математик таҳлил қиладиган бўлсак, “Сўғдиёна”да 40 нафар футболчи бор деб фараз қиламиз ва ўша суммани 40 нафар футболчига кўпайтирамиз. Калькуляторингизга 51.200.000 сўмга тенг қийматни кўрсатаётган бўлса сиз ҳисоблашда адашмагансиз.  

Худди шундай футболчиларни кийинтириш мақсадида ўтган мавсум “Динамо” жамоаси 140 миллион сўм сарф қилган. Аммо клубнинг ҳозирги вице-президентига бу сумма маъқул келмай, уни қисқартиришни қатъий талаб қилиб, якунда 84 миллион сўмлик форма олиш тўхтамига келишган. Бутун бошли жамоа учун бу яхши ҳол дейиш мумкиндир. Аммо профессионал футбол клубининг ўринбосарлар таркиби ва бир нечта ходимлари қўпол қилиб айтганда кийимсиз қолганини қандай тушуниш мумкин. Энг қизиғи, клуб раҳбарининг талаби 84 миллион сўм бўлиб, якунда ўша 140 миллион сўм кўчирилганини ҳоҳласангиз пулни тежаш, ҳоҳласангиз пулни ўзлаштириш деб билиш ўзингизга ҳавола. Маълумотларга кўра 2014 йилги мавсумда “Динамо” 220 миллион сўмга футболчиларга форма олишни режалаштириб турибди. Ҳатто бу борада вилоят ҳокимига расмий мурожаат қилгани ҳақида ҳам хабарлар бор.

Энди тасаввур қилинг 220 миллионга неча кишини кийинтириш мумкин. Клубнинг режасини билмадиму, аммо ўтган йили “Сўғдиёна” жамоаси кийинган нарх асосида ҳисоблайдиган бўлсак бундай суммага 171 нафар футболчини кийинтириш имкони бор. Хўш айтингчи “Динамо” шунча футболчига форма олмоқчими ёки бундан бошқа мақсад кўзланганми? Агар вилоятнинг учта жамоасини жами футболчилари 171 нафар деб ҳисобласак, ҳар бир клубдан 57 нафар футболчи бир мавсумга етадиган формага эга бўлиш имкони бор. Футболда пул кўп нарсани ҳал қилади деган гап бор. Аммо халқнинг пулини исроф қилма деган ҳақ гап борлигини ҳам унутмаслигимиз керак.

“Динамо” ва Самарқанд футболида сўнгги бир йил давомида бўлаётган ишларни кўриб наҳотки бутун бошли вилоятда футболни тушунадиган, футболда нима қилиш лозимлигини биладиган мутахассис қолмаган бўлса деган савол туғилади? Ёки бугун вилоятда Самарқанд футболининг доҳийига айланиб қолган Фирдавс Каримовни қилаётган ишларини назорат қиладиган одам қолмадими? Наҳот вилоят футболини алғов-далғов қилиб ташлаётган бу инсоннинг ўзи хон кўланкаси майдон бўлса?

Юртбошимиз ўтган йили Сурхондарё вилояти сессиясида Н.Чориевнинг фаолияти ҳақида тўхталар экан, бир ярим йил олдин катта ишонч билан Сурхондарё вилояти ҳокими вазифасига сайлангани, атиги бир ярим йилда бу инсон ишончни оқламаганини алоҳида таъкидлаганди. Фирдавс Каримовнинг “Динамо” бошқарувига келганига энди бир йил бўлган бўлсада бугун вилоят футболи орқага кетаётганини ҳамма кўриб турибди. Наҳотки вилоят ҳокимига Самарқанд футболи инқирозга юз тутганини сезиш учун яна ярим йил керак бўлса. Жаноб вице-президентни кабинетга чақириб асл ҳисобот талаб қилиш вақти келмадимикан? Фирдавс Каримов “Динамо” жамоаси бошқарувига келганидан сўнг ўзининг узоқ йиллик фаолиятини Самарқанд вилоят футболига бағишлаган тажрибали мутахассислар ишсиз қолиб кетаётган бир вақтда, энди учта жамоани бир клубга бириктириб эртанги умидимиз бўлган ёшларни ҳам ишсиз қолдириш арафасида турганига қачонгача панжа орасидан қараб турамиз. Биз ишсизликка, соғлом ҳаётга шундай қараймизми?

Яқинда Самарқандга бориб вилоят футболида эришилаётган натижалар, Биринчи лигадаги “Регистон” ва “Шердор”, Олий лигада ўйновчи “Динамо” ҳақида маълумот олишга ҳаракат қилиб юртбошимиз ҳар бир маърузасида нақадар ҳақ гапларни гапираётганлигига яна бир бор амин бўлдим.

“Албатта, барчамиз яхши тушунамиз, халқимиз ўртасида юзхотирчилик, одамнинг шаънига тегмаслик, уни аяб гапириш каби одатлар мавжуд. Бунинг номини андиша дейди. Лекин бугунги кунда раҳбар ёки унинг атрофидаги одамларнинг хато ва камчиликларини билатуриб айтмаслик, уларни яшириб юришни ҳам андиша деган сўз билан изоҳлашга уринишлар бўлаяпти. Бошқача айтганда, эскидан қолган иллатларни оқлайдиган ҳолатларга индамасдан қараб туриш ҳам андишага айланиб қоляпти. Биз андишани бундай тушунишларидан мутлақо холос бўлишимиз керак”.

Афсуски, Фирдавс Каримовнинг ён-атрофидаги одамлар, ўзларини андишага олиб, балки ишсиз қолишини ўйлаб вилоят футболини йўқ қилиб юбораётганини бир оғиз бўлсада айтишга урунмаяпти. Энг ёмони вилоят ҳокимига ҳам нотўғри маълумотлар орқали “Динамо” клуби доҳийсининг ишларини сир сақлаб келмоқда. Юртбошимиз таъбири билан айтганда эй баракатопгур, гап фақат ўзинг ҳақингда эмас, балки эл-юрт манфаати ҳақида борганда ҳаддидан ошган раҳбарни, келинг, эй жаноб, бир гаплашиб олайлик деган гапни айтадиган инсон қолмади. Ҳамма кўзанинг синишини кутиб турибди.

Бу гапларни бекорга яна бир бор эслатмадим. Боиси, яқиндагина пойтахтимизда аёллар ўртасида футзал бўйича ўнинчи бор ташкил этилган миллий чемпионатга старт берилди. Бироқ мазкур мусобақага мунтазам иштирок этиб келаётган собиқ “Шердор” ҳозирги “Динамо плюс” аёллар жамоаси иштирок этмади. Бунинг сабабини билиш мақсадида жамоа мураббийи Ибрагим Биляловга қўнғироқ қилганимда менга ҳеч қандай ахборот бермаслигини айтди. Хўш, бундай мураббийни қандай аташ мумкин. Мансабидан айрилиб қолишдан қўрқадиган андишали мураббийми ёки қорни очу, қулоғи тинч бўлишни истайдиган инсон дебми? Миллиардлаб пулларни айлантираётган клуб ҳеч қандай бадал пулисиз иштирок этиши мумкин бўлган мусобақага юбормаган раҳбарни ким деб аташ керак. Тежамкорми, тадбиркорми?

Ўзбекистон футбол федерацияси, шахсан Мираброр Усмоновнинг ташаббуси билан аёллар футболини ривожлантириш учун аёллар жамоасини Олий лига жамоаларига бириктириб улкан мақсадларни рижалаштирган бир вақтда, олдинлари ҳар бир мусобақага иштирок этиб келган жамоани турнирлардан олиб қолиш Ўзбекистон футболини ривожлантириш учун масъул бўлган инсоннинг сўзини икки қилиш, унинг чиқарган қарорларига бўйсунмасликдан далолат эмасми? Энди айтингчи, қачонгача футболда олдимизга қўйилган улкан мақсадларни фақат тескарисини қилиб келамиз. Қачонгача салла билан калланинг фарқига бормаймиз.

Ўз нафсини пул билан ўраб олган Фирдавс Каримов ҳақидаги кескин гапларимни ўқиётган инсон балки мени шахсий хусуматда айблар. Бироқ бугун асл ҳақиқат шундай бўлиб турган бўлса, қандай қилиб мақтаб ёзиш мумкин. Сўзимни исботи сифатида ўтган бир йил ичида бўлган бошқа бир воқеаларга ҳам тўхталиб ўтмоқчиман. 2013 йилда вилоятнинг футболга тегишли бўлган барча жабҳаларига ўз доҳийлигини кўрсатмоқчи бўлган вице-президент клуб тасарруфидаги мактаб директорини ҳам анча сарсону-саргардон қилишга муваффақ бўлди.

2009 йилда ЎФФ томонидан профессионал футбол клублари қошидаги футбол мактабларининг моддий-техник базасини яхшилаш, болаларни мусобақаларга мунтазам иштирок этишини таъминлаш мақсадида 60 миллион сўм ажратилган. “Динамо” ПФК қошидаги болалар ва ўсмирлар махсус футбол спорт мактаби директори ушбу маблағдан унумли фойдаланиб битта “Исузу” русумли автобус олишга мувоффақ бўлган. Афсуски Фирдавс Каримов футбол мактабининг автобусига ҳам кўз олайтиргани, бунинг учун мактаб директорини кўп бора оввора қилганини қайси сўз билан изоҳлаш керак. Агарда автобусни “Динамо” клуби олиб берган бўлсаку тўғри тушуниш мумкиндир. Аммо Ўзбекистон футбол федерацияси ажратган маблағ эвазига келган автобусга эгалик қилишини нафс балоси дейишдан бошқа нарса деб бўлмайди.

Айнан юқорида қайд этилган воқеа Юртбошимиз айтганидек “бу ҳаётда инсонни синовдан ўтказадиган нарса – аввало нафс балосидир. Биз бу ҳақида, ундан огоҳ бўлиш, ундан ўзимизни асраш ҳақида кўп гапирамиз. Лекин агар иймони суст бўлса, одам нафс йўлида ўзини тўхтатишга куч тополмайди” деган сўзи нақадар ҳақ эканлигига яна бир бор ишонч ҳосил қиласиз.

Ўтган йили Самарқанд вилоят ҳокими вилоят клубларига маҳаллий футболчиларни жамоага жалб этишни талаб қилганди. Бироқ, футбол мактабидан чиққан ёш ва иқтидорли болаларни негадир “Динамо”га қабул қилишмаяпти. Хўш, нега? Мактаб директорининг сўзларига кўра ҳозирда 1997 йилда туғилган болалар тўлақонли клуб талабларига жавоб беради. Ҳатто уларнинг 6-7 нафарини “Динамо” мураббийлари рўйхатга ҳам олиб кетишган. Аммо ҳамон улар учун “Динамо” эшиклари ёпиқ. Ўша футболчилар ҳалигача клуб рўйхатида қолиб кетмоқда. Директордан бунинг сабабларини сўраганимда буни ўзи ҳам билмаслигини таъкидлади.

“Динамо” клубида вице-президентнинг амалга ошираётган “ўйинлари”ни инобатга олсак, клуб тасарруфидаги мактабда тарбия топаётган футболчиларни жамоа ўринбосарлар таркибига жалб қилишдан Фирдавс Каримов ҳеч қандай манфаат топмайди. Агар уларни жамоага чақирилса клуб мураббийлардан тортиб раҳбарларигача тайёр пулдан қуруқ қолиши аниқ.

Бугун уч-тўрт одам бир жойга йиғилиб, футболдан гап бошласа майдондан ташқаридаги ўйин қандай эканлигини билиб олиш қийин эмас. Вилоятга борганимда бир нечта футбол учрашувларини кузатишга муваффақ бўлдим. Худди шундай оддий одамлар билан суҳбатлашиб эшитган гапларим мени ҳам ҳайрон қолдирди. Бугун ўзбек футболида ўзига хос ном қозонган, айни дамда Азарбайжоннинг “Нефтчи” клубида фаолият юритаётган Боҳодир Насимовдан “Динамо”нинг асосий таркибига тушиши учун клубнинг ўша пайтдаги мураббийлари пул сўраганини эшитгандим. Аммо футболчининг бахтига Азамат Абдураимовнинг келиши ўша вақтда нафақат “Динамо”нинг, балки ҳозирда Ўзбекистон миллий терма жамоасининг ҳам доимий аъзосига айланиб қолгани айни ҳақиқат. Бугун Боҳодир Насимовдан сиздан асосий таркибга тушиш учун пул сўрашганми деб сўрашса йўқ дейиши мумкин. Чунки унинг оғир дамлари ортда қолди. Футболчи ўша дамларни эслагиси ҳам келмас. Бироқ унинг яқинлари Насимовнинг қанчалик қийналганию асосий таркибга тушиши учун пул сўраганини ҳалигача гапириб келади. Ҳамма вақт ҳам пул муаммони ҳал қилмайди. Пул ҳеч қачон инсонга истеъдод бермайди. Афсуски ҳозирги пайтда “Динамо” мураббийлари пул билан ёш футболчига иқтидор беришга ҳаракат қилишмоқда. Хўш, ўша иқтидорнинг нархи қанча туради дерсиз. Маълумотларга кўра ҳозирда 100 “кўкидан” 10 та санаган бола ўз-ўзидан “Динамо” аъзосига айланмоқда. Бу гапларни ким айтди дерсиз. Буни ўз ўғлини футболчи қилиб, унинг истиқболини кўриш илинжида, бировга мақтаниб, бировга афсусланиб яна бошқасига ноиложликдан айтган ота-оналар айтишмоқда.

Вилоят футболининг бошига келиб, ҳар икки гапнинг бирида маҳаллий футболчиларни клубга жалб қилаётгани ҳақида оғиз кўпириб, бош мақсадимиз шунга қаратилганлигини айтамизу, нега Омад Тайлоқовни “Андижон”га, Турғун Қобиловни “Сўғдиёна”га бериб юбораяпмиз. Нега Азамат Абдураимов ва Даврон Файзиев кўрган иқтидорни биз кўришни истамаяпмиз. Ёки пул кўзларни кўр қилиб қўймоқдами?

Халқимизда сутдан оғзи куйган қатиқни ҳам пуфлаб ичади деган гап бор. Аммо манфаат бор жойда чўғни ҳам кўз юммай ютса бўларкан. Хабарларга кўра ўтган йили бутун бир бошли жамоани пароканда қилган мураббий Камо Газзаров тез орада Равшан Ҳайдаровга ёрдамчи мураббий сифатида ишга киришиш арафасида турибди. Кўр ҳассасини бир марта йўқотади деймизу, нега яна эски ишимизни такрорлайверамиз. Нега “Динамо” учун тўп тепган Учқун Қобиловни футбол интернатига равона қиламизу, яна ўша нафси бузуқларни жамоага таклиф қиламиз. Гарчи ҳеч қайси жамоада “подёмний” расман ёзилмасада ҳатто Иккинчи лигада иштирок этувчи клуб талабига жавоб бермай қолган Максим Колядинга 40 миллион сўм кўтарма пул бериб мураббий қилиб оламиз. Нега профессионал клуб тасарруфидаги болалар ва ўсмирлар махсус футбол спорт мактаби тарбияланувчилари қарзга овқат еб, бировларга ялиниб тўлашадию, футболга ажратилган пуллар “Динамо” ҳисобига ўтказилади. Нега биз фақат савол берамизу, жавобига келганда раддия билан ўзимизни оқлаймиз. Хўш, нега???

Самарқанд футболи, унинг бугунги аҳволи ҳақида сўз юритар эканман марҳум шоиримиз Муҳаммад Юсуфнинг “Самарқанд” номли шеъри ёдимга келди. Бир эсланг-а!:

Самарқандга борсам мен агар,

Улуғбекни кўриб қайтаман.

У қон йиғлаб турар ҳар сафар:

Мен дардимни кимга айтаман.

Бу буюк бобокалонимизнинг тақдирига битилган шеър. Бу бутун инсониятга коинотни очиб берган аллома ҳақида қасида. Бу ҳар сафар ўқиганда кишиларни йиғлатадиган марсия. Бугун тарих ўзгарди. Ҳақиқат тикланди. Энди бу шеърни бир бора футболга бахшида қилиб ўқинг-а!:

Самарқандга борсам мен агар,

Футболини сўраб қайтаман.

У қон йиғлаб турар ҳар сафар:

Мен дардимни кимга айтаман.

Фарҳод Норбўтаев

БЕМОРНИНГ “ПРОПИСКА”СИ ҚАЕРДА?

Тошкентда ижарада яшайман. Квартира эгаси ҳар замонда ўз уйига меҳмон бўлиб келади. Бу гал ҳам одатдагидек яна меҳмон бўлиб келди. Бир ўзи эмас, ўғли билан. Кеч бўлиб қолди. “Хозяйка”нинг уйи шаҳардан узоқда бўлгани учун бугун шу ерда қолишини айтиб, нариги хонага жойлашди...

Чарчоқ босиб энди ухлашга тарадду кўра бошлагандим. Бир маҳал қўшни хонадан уй эгаси югуриб чиқиб ўғлига ёрдам беришини, унга нимадир бўлганини айтиб йиғлаб чақирди. Қўшни хонага югуриб кирсам ерга хириллаб ётган болага кўзим тушди. Шоша-пиша бориб оғзини очишга ҳаракат қилдим. Қарасам тили орқага тортаётган экан. Адашмасам бу касалликни халқ тилида судурги дейишади. Боланинг оғзини очишга ҳар қанча урунмай кучим етмади. Нима қилишимни билмай қўшнининг эшигини тақиллатдим. Эшикни очган аёлга уйимизда бир болага судурги бериб қолганини, зудлик билан тез ёрдамга қўнғироқ қилишини, агар уйда бирор эркак бўлса менга ёрдам беришини сўраб боланинг олдига ошиқдим.

Бир лаҳзада бутун подездаги қўшнилар ёрдамга чиқишди. Боланинг оғзини очишга уринар эканман онасига тилини тортинг, нафас олсин дедим. Аёл бир амаллаб боланинг оғзига қўл солиши билан бола яна қаттиқ оғзини ёпиб олди. Шу топда бармоғи ўғлининг оғзига қолиб кетган аёл вой қўлим деб жон борича бақириб юборди. Нима бўлаётганини англолмайман. Ўй-ҳаёлим боланинг оғзини очиб, нафас олишга ёрдам бериш. Кейин билсам ўша вақтда ўғлининг оғзида қолиб кетган онанинг бармоғи тирмалаб ташланган экан.

Бир оғизга тўрт эркак тармашиб, ўлим билан олишаётган боланинг оғзини очишга эришдик. Бу орада ёрдамга келган қўшни хотин қошиқ билан тилини босиб унинг нафас олишига кўмаклашди. Бир оз нафас олган боланинг ҳовури сал пасайган бўлсада, аммо унинг тили яна тортаётгани учун оғзини маҳкам ушлаб турдик. Бу орада тез ёрдам ҳам етиб келди. Боланинг аҳволини кўргач тезда биринчи ёрдам сифатида судургига қарши укол қилишди. Бола бир оз тинчлангандай бўлди...

Азага келган одам ўз дарди билан йиғлайди деганидек, шифокор даб-дурустдан бемор боланинг “прописка”сини сўраб қолди. Боланинг оғзини очган ҳолатда жаҳл билан шу ерда, шу квартирада “прописка”да туради дедим. Онанинг бўлса қулоғига ҳеч гап кирмайди. Фарзандини бу ҳолда кўриб ҳатто нима қилаётганини ҳам билмайди. Бу орада боланинг касала яна қайталана бошлади. Шифокор биринчисидан кучли бўлган иккинчи дорини ҳам беморга юборди. Тўрт эркак дори таъсир қилиб, бола тинчлангунча ушлаб турдик. 4-5 дақиқа ўтар ўтмас унинг судургиси камайгандек бўлди. Вақтдан фойдаланиб тўрт эркак бир амаллаб болани тез ёрдам машинасига жойлаштирдик...

Тез ёрдам машинасида касалхонага кетар эканмиз, қўли боғланган бола бақирар, унинг тепасида турган онаизор ўғлининг номини такрорлашу, калима қайтаришдан бошқа нарса айтолмасди. Квартирадан 5-6 чақрим узоқда жойлашган Кадешевадаги касалхонага ҳеч етолмаймиз. Назаримда 5-6 чақрим 50-60 чақримга айлангандек туюларди менга. Бор ҳаёлим тезроқ шифохонага етиб борсагу, оғриқдан азоб чекаётган болага шифокорлар ёрдам беришса деган ўй билан кетаётганимда тез ёрдам машинасидаги шифокор яна боланинг “прописка”си қаердалигини сўради.

Боланинг азобланаётганини кўрган онанинг ҳаёли ўғлида, қайси саволга нима деб жавоб бераётганини ҳам билмайди. Унга ёрдам бериш мақсадида ёнида бирга кетаётган одамларнинг ҳаёли эса унинг омон қолишида бўлган бир вақтда шифокорнинг “прописка” деган сўзини эшитиб асабларим таранглашиб кетди. Бошқа бир вазият бўлганда тўғриси шифокорга бошқача муомала қилардим. Балки мушт тушурардим. Афсуски ҳозир бир боланинг ҳаёти ҳал бўлаяпти.

Бир амаллаб касалхонага етиб келдик. Бемор болани қабул бўлимига киргиздик. Қисқа текширувдан сўнг яна ўша савол берилди. “Беморнинг “прописка”си қаерда?”. Дод солгим келди. Бир инсоннинг ҳаёти қил устида турган вақтдан унинг “прописка”си ҳаммасидан муҳимми? Бу саволга кейинроқ, балки эртага ҳам жавоб олса бўладику. Афсуски яна ўша савол: “Беморнинг “прописка”си қаерда?”...

Бола реанимация бўлимига ётқизилиб, тўлиқ шифокорлар назоратига ўтди. Ҳаммамиз биламизки жонлантириш бўлимига ташқаридан бегона одам кириши мумкин эмас. Шу сабабдан беморнинг аҳволини фақат шифокорлардан билиш мумкин. Эшик ортида жигарбандининг қай ҳолатда эканлигини билиш учун сарғайган ота-она. Она бечора тинимсиз йиғлашдан нарига ўтмайди. Эшик олдида турган ҳамшира, беморнинг аҳволи яхшиланганлигини, уни навбатчи шифокор текшираётганини айтди. Энди фақат бир имкон қолди. Фақат кутиш. Бошқа чора йўқ. Менинг ҳам ҳаёлим ичкарида нима бўлаётгани билан андармон. Бироқ қулоғим остида ҳамон ўша савол: “Беморнинг “прописка”си қаерда?”.

Ё тавба, нега пойтахт шифокорларини беморнинг аҳволидан кўра унинг “прописка”си қизиқтиради. Ёки жон азобида ётган бемор тузалиши билан қочиб кетадими? Бу саволга вазият яхшилангандан сўнг ҳам жавоб олса бўладику? Йўқ, ундай эмас. Улар учун энг муҳими “прописка”. Бемор иккинчи масала. Мен бунга иккинчи бор гувоҳ бўлишим.

Шифокорларда Гиппократ қасами деган тушунча бор. Оқ халатни кийиб, инсонлар саломатлиги учун хизмат қиладиган ҳар бир доктор Гиппократ қасамини ичади. Тўғриси бу қасам ҳақида жуда кўп эшитганман. Гиппократ қасамида нималар ёзилганини билиш мақсадида ўзим ҳам ўша қасамни ўқиб чиққанман. Не ажабки бирор марта Гиппократ қасамида “Беморнинг “прописка”си қаерда?” деган савол берилишини эшитмаганман. Агарда яқин орада қасамга беморнинг “прописка”си сўралсин деган жумла қўшилмаган бўлса албатта.

Ҳаммаси ўтиб кетди. Навбатчи шифокор боланинг аҳволи яхши эканлиги, эртага янада чуқур ташҳис қўйиб уни даволаши ва тез орада соғайиб кетишини айтиб бизни хотиржам қилди. Юзида оз бўлсада хотиржамлик, бироқ, кўнгилда хадик, кўзида ёш олган она ҳамон йиғлашдан нарига ўтмайди. Хола, йиғламанг! Болангиз яхши. Тез орада соғайиб кетади дедиму ташқарига чиқиб кетдим.

Ташқарида сигарет чекар эканман, боланинг саломатлиги яхши бўлганидан хурсанд бўлсамда, назаримда кимдир “Беморнинг “прописка”си қаерда?” деган саволни қайта-қайта бераётгандек туюлаверарди. Гўё бу саволга жавоб бермасам болага ҳеч ким қарамайдигандек. Ҳар чанд урунмай барибир “прописка” деган сўзни унутишнинг имкони бўлмади. Қайтанга ўтган йили бўлиб ўтган воқеани эмисга солиб юборди. Бу ҳақида ўша пайти аламимдан твиттер ва файсбук каби ижтимоий тармоқларда ҳам гапирганман. Тилига “прописка” боғлаб олган шифокорларни роса қарғаганман ўшанда.

Ўтган йили ёз ойларида уч ёшли боламнинг тоби қочиб қолди. Тез ёрдам машинасида Уч Қахрамон мавзесида жойлашган Тошкент вилояти юқумли касалликлар шифохонасига олиб боришди. Қабул бўлимига турган ўрта ёшдаги навбатчи шифокор ўғлимга биринчи ёрдам кўрсатиш ўрнига мени қаерда “прописка”га туришимни сўради. Қўлимда додлаганча турган боламга ёрдам кўрсатиш ўрнига шифокорнинг берган саволидан тутақиб кетдим. “Пропискам” Самарқандда. Ҳозирги аҳволда бунинг нима аҳамияти бор. Ҳеч бўлмаса биринчи ёрдамни кўрсатинг деб илтимос қилдим. Дўхтир бўлса “прописка”сиз беморларни қабул қилолмаслигини айтиб, бизни  Республика юқумли касалликлар шифохонасига боришимизни, у ерда қабул қилишини айтиб қайтариб юборди.

Йўлда ўғлимнинг азобланаётганидан эзилиб, “прописка”сиз беморни қабул қилмаган дўхтирдан нафратланиб, жаҳлим чиқиб Республика юқумли касалликлар шифохонасига етиб келганимни ҳам билмай қолдим. Тез ёрдам машинасидан тушушим билан шифокорлар қўлимдаги болани олиб, биринчи ёрдам кўрсатишга тушиб кетди. Худога шукр. Оқ халатнинг ҳаммасида ҳам доғ бўлмас экан. У ердаги шифокору ҳамширалар менинг кимлигимни, қаерда ишлашимни энг муҳими ҳатто “пропискам”ни ҳам суриштирмасдан ўғлимни даволашди. Биласизми, ёзнинг иссиқ кунида мевадан ичи кетиб тоби қочган болам атиги ўн беш дақиқада ҳеч нима кўрмагандек бўлиб кетди. Қувончимдан йиғлаб юбордим. “Прописка”ни энг сўнгги даражага қўядиган, инсон ҳаёти ҳар қандай “прописка”дан устун эканлигини биладиган шифокорлар борлигидан хурсанд бўлиб йиғладим.

Афсуски, бугун яна ўша савол: “Беморнинг “прописка”си қаерда?”.

Пойтахтга келиб бир нарсани чуқур англаб етдим. “Прописка”сиз одам худди батарекасиз соатга, моторсиз машинага, қанотсиз қушу, пойдевори йўқ уйга ўхшаб қоларкан.

Тўғриси, кўп гапларни ёзмоқчи эдиму, афсуски Тошкентда “пропискам” йўқда.

P/S: Судурги сабаб касалхонага келган беморга яқиндан ёрдам берган шифокорларнинг барчасига рахмат. Бугун уларнинг саъй-ҳаракати билан бир инсоннинг жони омон қолди. Бир онаизорнинг кўнгли таскин топди. Юқоридаги гапларим орқали оқ халат соҳибларини қораламоқчи ё бўлмасам ўз касбига лаёқатсиз демоқчи эмасман. Уларнинг борига шукур. Айнан улар сабаб қанчадан-қанча беморлар ўз дардига даво топишмоқда. Фақатгина демоқчи бўлганим, ҳар қандай ҳолатда бўлган беморга тўлиқ ёрдам бериб, сўнг улардан “прописка” сўраса яхши бўларди. Акс ҳолда Тошкентга келган инсонлар оддий бош оғриғидан ҳам талвасага тушиб қолиши ҳеч гап эмас.

Фарҳод Норбўтаев

ЯЛОНҒОЧЛАШИБ БОРАЁТГАН САНЪАТ

“Барчамизга аён бўлиши керакки, қаердаки бепарволик ва лоқайдлик ҳукм сурса, энг долзарб масалалар ўзибўларчиликка ташлаб қўйилса, ўша ерда маънавият энг ожиз ва заиф нуқтага айланади”.

Ислом Каримов

“Юксак маънавият енгилмас куч”

Бугунги кунда юртимизда санъатни ривожлантириш ва уни юксак чўққиларга чиқариш мақсадида амалга оширилаётган ишларни бир сўз билан ифодалаш қийин. Биргина ёш ва иқтидорли қўшиқчиларни қўллаб-қувватлаш ва уларни рағбатлантириш мақсадида “Ниҳол” мукофотининг жорий этилгани мамлакатимизда ёш санъаткорларга бўлган эътиборнинг юксак намунаси сифатида қарашимиз мумкин.

Бугун ғурур билан тилга олишимиз мумкинки, санъат соҳасида ёшларимизга яратилаётган имкониятлар бошқа ҳеч бир мамлакатда бундай даражада эмас. Минг афсуски ўзини санъаткор сифатида эътироф этадиган айрим қўшиқчиларимиз борки ижтимоий тармоқларда ўзининг маънавий бузуқлиги билан, нафақат ўз шани, балки бутун миллат номига доғ тушуриб келмоқда.

Ҳаммамизга маълумки, сўнгги йилларда ижтимоий тармоқлар инсон ҳаётининг бир бўлагига айланиб бўлган. Айниқса, санъат оламининг ёш “юлдузчалари” ўзларини “реклама” қилиш борасида twitter, instagram, facebook ва odnoklasniki каби турли хил ижтимоий сайтлардан муқим ўрин олиши ушбу соҳа вакилларининг ҳар кунлик ишларидан тезда воқиф бўлиш имконини берди. Бироқ ўша ижтимоий тармоқларда ўзини кўз-кўз қилаётган санъат вакиллари ибонинг кийимини ечиб, ҳаёнинг юзига парда тортиб қўймоқдаки, буни бир сўз билан шармандагарчиликнинг замонавий кўриниши деса ҳам бўлади.

Бир неча кун аввал facebook ижтимоий тармоғида Тамилла Пивеца номли “профилда” суратлар қўяётган хонанданинг расмлари биз юқорида тилга олган ибо ва ҳаёдан асар ҳам йўқлигини яна бир бор исботлаб берди. Қўшиқчининг шахсий суръатлари билан бойитилган ушбу “профилда” қўйилган расмлар кун сари очиқлашиб бораётгани бугунги санъатимиз ялонғочлашиб бораётганидек тасаввур ўйғотади кишига.

Азал-азалдан инсоннинг маънавий юксалиши унинг ўз авратини либос ёрдамида ёпиши билан чамбарчас боғлиқ. Инсониятнинг либос билан ўраниши ҳамиша тараққиёт маҳсули бўлиб келган. Бироқ, ижтимоий тармоқ “маликаси”га айланган қўшиқчининг белнинг яримигача очиқ расмлари санъатнинг нархини оширмоқчими ёки санъаткорнинг нархини оширмоқчими очиғи буни англаш қийин.

Ўз зийнатларини кўз-кўз қилишни, ахлоқсизликни ҳамда  ҳаёсизликни гўзаллик деб ҳисоблаш бу инсоннинг табий хусусиятларининг бузилишидан ўзга нарса эмас. Холбуки, бу нарса жохиллик ва маънавий бузуқлик белгисидир.

Қўшиқчининг ижтимоий тармоқдаги расмлари тагида қолдирилган изохлар унинг нақадар маънавий бузуқ эканлигини шундоққина айтиб турибди. Гўё бу изоҳлар қўшиқчига олам-олам илҳом бағишлайдию, унинг ортида минглаб қўшиқ яраладигандек. Бироқ, изоҳларнинг ҳаммаси беҳаёликни ифода этувчи таърифлар эканглигини кўрган киши мақсад қўшиқ тинглаш эмас, балки қўшиқчини “тинглаш”ни англаш қийин эмас. Ҳайрон қолдирадиган жиҳати шундаки, тўшакда айтиладиган эркалаш сўзлари қўшиқчига қандай илҳом бағишлайди, буни тушуниш қийин.

Шу топда машҳур адибимиз Ўткир Ҳошимовнинг “Дафтар ҳошиясидаги битиклар” китобида қайд этилган “Аёл киши ҳуда-беҳудага ўзини кўзгуга солаверса, ҳушёр бўлинг: бир гап бор...” дея зикр этилган ибораси ёдимга тушди. Юқорида қайд этилган ибора бугун қулоч ёзиб учаётган шоу-бизнес оламидаги айрим аёл қўшиқчиларнинг ижтимоий тармоқлардаги “ўйини”га аталгандек, гўё.

Санъат оламида Тамила бўлиб ном чиқарган ушбу қўшиқчининг кун сайин бу даражада ялонғочлашиб бораётгани наҳотки ўзига сезилмаётган бўлса? Шу топда бир савол туғилади. Ярим-ялонғоч тарзда тушган ушбу расм орқали “қўшиқчи” нимага эришмоқчи? Ёки эл ичида юрадиган, халқнинг яхши кунларида хизмат қиладиган санъат вакиллари юз бора такрор айтилаётган юксак маънавият тушунчасини худди шу тақлид қабул қилишмоқдами?

Авратни либос билан ўрашдан қочиш ва ўз гўзаллигини кўз-кўз қилиш ва икки жинсни ўзаро шахвоний ишларга ундовчи хирсдан қувват олувчи иллатдир. Бундай ишга интилган ва бунга рози бўлган ҳар қандай кимса қалбидаги ўз номусини сақлаш ҳиссини йўқотади. Энди бир ўйлаб кўрингчи, тананинг яримигача очиб, ўзини санъаткор дея биладиган қўшиқчида номус сақлаш ҳисси бормикан?

Ижтимоий тармоқлардаги беҳаёлик ва ўзини кўз-кўз қилиш инсоний хусусиятларнинг оёқости бўлиши, қизғаниш ҳиссининг йўқолгани ва ҳиссиётнинг заифлашуви, ҳис-туйғуларнинг нобут бўлганини англатмайдими? Хўш, бундай санъат олами вакилларидан ёш авлод қандай қилиб маънавий озуқа олади. Буларнинг ҳаммасига кўз юмиб, катта-катта саҳналарда уларга қачонгача қарсак чалиб тураверамиз. 

Шу ўринда бугунги кун санъат шинавандаларининг ҳам маънавий тушунчаси пастлашиб бораётгани кишини ҳайрон қолдиради. Ширадек овози бўлиб, устида миллий либос кийган қўшиқчига тош отиб, қурбақадек ваққилайдиган, фонограмманинг қули бўлиб олган, аммо ярим ялонғоч қўшиқчини олқиш билан кутиб олишимиз, унинг санъатига эмас, балки танасига маҳлиё бўлиб қарсак чалишимиз бизнинг ҳам маънавий онгимиз пастлигини англатмайдими? Нега бугунги кунда бутун умр тор кўтариб хониш қилган Олмахон Ҳайитова, миллий қадриятларини унутмаган Муножот Йўлчиева сингари қўшиқ куйлаш шу даражада оғир бўлиб боряпти. Ёки ёш қўшиқчиларимиз орасида санъат ниқоби остида бошқа бир эҳтиёжни қондириш урф бўлиб боряптими?

Инкубатордан чиқандек кун сайин кўпайиб бораётган қўшиқчиларнинг ижтимоий тармоқлардаги беҳаё расмларини қачонгача галерияда қўйилган сурат сингари томоша қилиб тураверамиз. Хўш, айтингчи Ўзбекнаво эстрада бирлашмаси деган ҳайҳотдек ташкилот қаерга қараяпти. Санъатни тартибга солиш мақсадида ташкил этилган бу ташкилот пулини олишу, лицензия бериш билан машғулми. Ёки санъатимиз шу даражада ялонғоч бўлиб қолдими? Бу ташкилот учун санъаткорларимизнинг маънавий бўшлиқ ва замон ахборот майдонида ўзини “реклама” қилишини назорат қилишнинг имкони йўқми? Балки санъаткорларимиздаги ҳаё ва ибо аллақачон “оммавий маданият” кушандаси сифатида ахлоқсизликка айланиб улгурганми.

Яна бир гап. Халқнинг хизматида юрадиган инсонларнинг қилаётган ишлари шундай бўлса, биз бонг уриб, турли хил катта-катта тадбирларда, мактубу университетларда, коллежу лицейларда маданият ҳақида маъруза ўқиб, томлаб китоб чиқарганимиз ҳавога учиб кетмаяптими?

Мамлакатимизда ёшлар маънавиятини бузилишини олдини олиш мақсадида турли хил чора-тадбирларни амалга ошираётган бир вақтда санъаткорларимизнинг ярим-ялонғоч, очиқ-сочиқ расмларини ижтимоий тармоқлар орқали оммага кўз-кўз қилиши ўзбекчиликка тўғри келадими. Ахир бундай шармандали рамларни глобал тармоқда намойиш этиш нафақат ўзбекчилик, балки мусулмончиликка ҳам тўғри келмаслигини ор нималигини биладиган ўзбекнинг барчаси биладику.

Биз ҳар доим ота-боболаримиздан қолган миллий қадриятлар, ўзбек қизининг ибо-ҳаёси ҳақида бот-бот такрорлаб, ўсиб келаётган ёш авлодни маънавий онгини юксалтиришга ҳаракат қилаётган бир вақтда эл назаридаги қўшиқчиларнинг ҳеч қайси ананаларимизга тўғри келмайдига ҳатти-ҳаракати миллий қадриятларимизни топталишига сабаб бўлмаяптими.

Энди бир ўйлаб кўринг, ёшларимизнинг маънавий тарбияси давлат сиёсати даражасига кўтарилган бир вақтда санъатимиз “кушандалари”нинг беҳаёликларини қандай изохлаш мумкин. Мамлакатимизга турли хилдаги беҳаёликларни олдини олиш мақсадида аниқ бир қонунлар доирасида ишлаётган бир вақтда, ўзимизнинг ичимиздан чиқаётган ярим-ялонғоч расмларни тарғиб қилаётган ўша қўшиқчиларнинг ҳаракатини қачонгача “класс” ёки “лайк” билан олқишлаб турамиз.

Хўш, айтингчи ёшларимиз маънавиятига зиён етказиб, ўзини уятсиз расмларини кўз-кўз қилаётган қўштирноқ ичидаги санъат вакилларини беҳаё ҳаракатлари учун жазолаш, керак бўлса ахлоқ тузатиш ишларига жалб қилиш вақти келмадимикан. Ахир маънавиятсизлик худди рак касалига ўхшаб инсоннинг ичидан емириб, охир оқибат нобут қилиши аниқ.

Сўнгги сўз ўрнида “Юксак маънавият енгилмас куч” китобида айтилган қуйидаги гапларни яна бир бор ёдингизга солиб ўтмоқчиман: ўзбек халқи дунё майдонида куни кеча тасодифан пайдо бўлиб қолгани йўқ. Биз – бой тарих, юксак маданият, буюк маънавият ворисларимиз. Шундай экан ўз маънавиятимиз ва маданиятимизни, энг муҳими ўзлигимизни унутмайлик.

Фарҳод Норбўтаев

журналист

ҚАЧОНГАЧА ШУНДАЙ БЎЛАР БУ ФУТБОЛ

Ўйиннинг нафи йўқ, йўқ эрур фойда,                                             

Майдонда сохталик, кимга бу жабр.

Термага аталиб қазмоқда қабр,

Қачонгача шундай бўлар бу футбол.                                        

Нима бўляпти бизга?!

ЎФФ дегани бир катта гўзар,

Оддий йигитларга солмайди назар.

Бир-бирин ортидан ғийбатни қилар,

Қачонгача шундай бўлар бу футбол.

Мухлисга боқаман доим ғазабда,

Қалбидан сизилиб чиқмоқда алам.

Бир-бирин алдаймиз бу қандай замон,

Қачонгача шундай бўлар бу футбол.

Ёшлари йилларки орзу ғамида,

Афсуски кимлардир қилар қўғирчоқ.

Шайтоннинг ичига кирган бу терма,

Қачонгача шундай бўлар бу футбол.

Ор-номус бир четга сурилиб қолса,

Ўз нафси қурбони бўлса бу футбол.

Терманинг ишлари ажабга солса,

Қачонгача шундай бўлар бу футбол.

“ДИНАМО” ОРТИДАГИ НАЙРАНГЛАР

Бугунги куннинг раҳбар кишиси энг аввало мустақил фикрга, дунёқарашга эга бўлган, замонавий билимлардан хабардор, ўз касбини мукаммал билган, ҳалол, пок ва барча фазилатларни ўзида жамлаган комил инсон бўлиши керак. Айнан шундагина халқнинг ҳурмати ва эътиборига сазовор бўла олади. Халқ эса унинг ортидан бориб бунёдкорлик ишларида фаол қатнашади.

Ислом Каримов

Сўнгги кунларда “Динамо” ҳақида шундай гаплар юрибдики, буларнинг барчаси клуб вице-президенти Фирдавс Каримов билан чамбарчас боғлиқ бўлиб боряпти. Тўғри, кўпчилик бўлаётган гап-сўзга клуб раҳбари жавобгар бўлганидан сўнг унинг номи тилга олинади дейиши мумкин. Аммо саккиз ойдан бери бутун бир жамоаю, унинг футболчиларини “қонини ичиб” келиши ҳар қандай инсоннинг ҳам жаҳлини чиқариши турган гап.

Ҳаммамизга маълумки охирги бир ҳафта ичида Александр Клецков масаласи анча гап-сўзларга сабаб бўлди. Муаллиф Бобомурод Абдулла томонидан ёзилган “Самарқандда футболчи “товарми”? мақоласи “Динамо”да юз тутаётган кўпгина аянчли ҳолларни очиб ташлади. Айни пайтда ПФЛ томонидан эркин агент сифатида эълон қилинган украиналик футболчи Владимир Киликевич ҳам деярли қамоқхонага айланиб қолган жамоадан қутулгани учун дўпписини осмонга отиб юрган бўлса ажабмас. Қолаверса, у кўрикдан ўтган “Бухоро” жамоаси футболчини бундай аҳволга солиб қўймаса керак. Ахир айтишадику, сутдан оғзи куйган қатиқни ҳам пуфлаб ичади деб.

Сўзимиз орасида қамоқхона деган совуқ сўзни тилга олганимизга ажабланманг. Боиси клуб айни пайтда ҳақиқатдан ҳам шу даражага келиб қолган. Жамоа базасидан чиқаётган футболчи обдон текширилади. Бу текшириш шу қадар қаттиқ бўладики, ҳатто аэропорту божхонадигалар ҳам ип ечолмай қолади. Нега дейсизми? Клуб раҳбарининг тушунчаси бўйича жамоа футболчилари мисли ўғири. Шу сабабли ҳам уларнинг кириб-чиқиши қаттиқ назорат остига олинган. Ҳатто ўзининг шахсий машинасида базага келган футболчининг чиқишида бензин бакларигача текширилишини қандай тушиниш мумкин. “Динамо”да футболчининг ҳар қадами жарима. Клуб вице-президентининг антиқа қарори асосида футболчилар оладиган маошларини ярмидан кўпини жаримага сарфлаб юборишади. Нега дейсизми? Келинг Владимир Киликевич билан боғлиқ бўлган бир воқеани ёдга олайлик.

Чўкаётган одам чўпга ҳам суянади деганидек, “Динамо” раҳбарияти Киликевични осонлик билан қўйиб юбормади. Қўлидан келганча, аниқроғи тиш-тирноғи билан футболчини жамоада олиб қолиб, унга ўзига хос Александр Клецковга ваъда қилинган жазони ҳам тайёрлаб қўйган эди. Яхшиямки кўп ҳолларда танқидлар дашномига қолиб кетадиган ПФЛ футболчининг ҳуқуқи борасида одил қарор чиқарди. Акс ҳолда...

Маълумотларга кўра “Динамо” футбол клуби ҳуқуқшуноси Шуҳрат Ҳотамов украиналик футболчи Владимир Киликевичнинг маоши қисқартирилганлигига сабаб сифатида унинг спорт маҳорати йўқолганлиги тўғрисида сохта ҳужжат, яъни буйруқ тайёрлаб ПФЛнинг эътирозлар қўмитасига исботламоқчи бўлган.

Бироқ, эътирозлар қўмитаси клуб томонидан чиқарилган қарорда футболчининг ҳам қўли бўлиши, у нима сабабдан ойлиги қисқартирилганини билиши кераклигини айтгандан сўнг жаноб юрист нима дейишни билмай қолган. Хўш, энди айтингчи биргина қўлдан чиқаётган футболчи учун жорий қилинган сохта буйруқлардан қанча-қанчаси чиқарилган экан? Гап фақат буйруқда бўлсаку майли. Аммо унинг ортида миллионлаб балки миллиардлаб маблағнинг ётганлигини англаган киши клубнинг эртанги ҳоли нима билан тугашини ҳозирдан тахмин қилса бўлади.

Энг ачинарлиси, нафақат “Динамо”га, балки кўҳна Самарқанду, гўзал Ўзбекистонга меҳмон бўлган бу футболчининг бизга бўлган фикр-қарашлари ўзгариб кетмадимикин? Биргина Фирдавс Каримовнинг найранглари сабаб бутун дунёда ўзбек футболи ҳақида бўлмағур ахборотлар тарқалиб кетмаслигига кафолат борми? Хўш айтингчи Киликевич Украинага борсаю, у ердаги журналистлар билан суҳбатда бўлса ўзбек, хусусан Самарқанд футболи ҳақида қандай сўзларни айтади? Тасаввур қилаяпсизми?

Ўз муаммолари билан юрган Киликевич билан суҳбатлашганимда футболчилик, ўйин, шартнома, клуб ҳаммасини қўйиб турайлик, инсонийлик жиҳатдан саломингга алик олмайдиган раҳбарни биринчи бор кўришим. Раҳбарда муомала бўлиши керак дея афсус билан гапирди. Хўш, айтингчи. Юртбошимиз юқорида таъкидлаган раҳбарлик хислати аслида шундай бўлиш керакми?

Кези келганда бир гапни айтиб ўтишни лозим топдим. Мавсум аввалида клуб мураббийлари жамоага легионер футболчиларни кўрикдан ўтказиш учун чақиришди. Катта умидлар билан келган украиналик Юрий Мерхел ҳам жамоа назоратида бўлди. Аммо мураббийлар талабига мос келмаган футболчи ўз юртига қайтишда шундай муаммога дуч келдики буни биргина сўз билан изоҳлаш қийин.

Тартиб бўйича жамоага чақирилган легионер футболчиларни келиб-кетиш харажатини клуб ўз зиммасига олади. Бироқ, Фирдавс Каримовнинг буйруғига асосан “Динамо” Юрий Мерхелнинг нафақат келиш харажати, балки кетиш учун ҳам бир сўм бермаган. Бу орада футболчининг оҳ-воҳларию, овворагарчиликларини айтмаса ҳам бўлади. Фақатгина ўша пайтда жамода ишлаган мураббийлар Олег Горвецдан 500 АҚШ доллари миқдорида қарз олиб футболчини юртига кетишига ёрдам берган. Ана энди айтингчи бу иш профессионал футболга тўғри келадими? ПФЛ мана шундай жамоалар учун мусобақа ташкил қилиб беряпти?

Аввал ҳам тўхталиб ўтган форма масаласига яна бир бор тўхталиб ўтсак. Мавсум аввалида жамо футболчиларни кийинтириш мақсадида клуб томонидан 140 миллион сўмлик режа тузилади. Бироқ, бундай катта сумма вице-президент жанобларига ёқмайди ва нархни максимал даражада камайтиришни талаб қилади. Узоқ тортишув ва қисқартирилишлардан сўнг футболчилар 84 миллионга кийинишга мажбур бўлишди. Афсуски, ўша формаларни кийиш жамоа аъзоларининг ҳаммасига ҳам насиб қилмаган. Клубнинг юзи бўлган ўринбосарларнинг кийиниши ҳақидаку гапирмаса ҳам бўлади. Улар клуб формаси деганда жамоа раҳбарларининг ўғлию қариндоши кийиб юрган, кўкрагида “Динамо” деб ёзилган формаларни орзу қилишади холос.

Клуб ходимлари ортиқча харажатларни камайтириб, пулни бўлар-бўлмас нарсаларга сарфламайдиган раҳбар келганидан хурсанд бўлиб юрган бир вақтда жамоа формаси учун 84 миллион эмас, балки 140 миллион сўм кўчирилганини қандай тушуниш мумкин? Тушунишимиз бўйича 84 миллионга форма олган бўлса, айтингчи қолган 56 миллион сўм қаерга ёки кимнинг чўнтагига кетган?  

Бу биргина ҳолат. Сафар харажатларида нархларни максимал даражада юқори қилиб ёзилиши. Шашлик ваъда қилиниб аслида шўрва бериш ҳолларини ҳисобласа клубнинг пуллари қаерга кетмоқда деган ҳақли савол туғилади. Машғулотларда футболчилар учун сув берилмаслиги, оддийгина ёрдамчи мураббийнинг зиммасига унинг ўз ойлигидан футболчиларни сув билан таъминлашни буюрган жамоа рахбари ҳақиқатдан ҳам клуб пулларини сақлаб қолаяптимикан?

“Динамо” рахбариятининг нафақат эркак футболчилар, балки аёл футболчиларни ҳам ўз ноғорасига “ўйнатиб” юрганлиги ҳам аянчли ҳолдир. Ҳаммамизга маълумки жорий йилдан бошлаб Олий лига клублари қошида аёллар жамолалари ташкил этиш шарти қўйилди. Кўпчилик қатори “Динамо” ҳам бу талабни қондириши шарт эди. Шу асосда олдинги “Шердор” қизлар жамоасининг футболчилари тамомила “Динамо” аёллар жамоасига ўтказиш шарти қўйилди.

Эркакларни чув тушириб юрган одамга аёлга ёлғонлар либосини кийдириб қўйиш ҳайкални кийинтиргандек иш. Айнан Киликевич масаласи билан бир вақтда ПФЛга “Динамо” раҳбарлари устидан шикоят қилган уч нафар қизнинг ҳам дарди оғир. 9 йилдан бери футбол ўйнаб бирор сўм ҳам олмаган қизлар янги жамоага ўтиш чоғида катта тўсиққа келиши етти ухлаб тушига ҳам кирмаган. Узоқ йиллар давомида сариқ чақасиз бир клуб номини ҳимоя қилган қизлар ишлаган меҳнати учун пул тўлайдиган “Пахтакор” остонасига киришолмай ҳалак. Мана Ўзбекистон футбол федерациясию, Профессионал лигамиз қўяётган талабларга муносабат. Мана аёллар футболини ривожлантириш учун аёлларни қурбон қилиш санъати.

“Динамо” аёллар клубию, унинг бошқарувидаги раҳбардан нолиб юрган қизларнинг бу ҳолга тушиш сабабларини билиш мақсадида жамоанинг собиқ мураббийи Алишер Ахмедов билан суҳбатлашиб масалага ойдинлик киритишга ҳаракат қилдик.

- Алишер ака “Динамо” аёллар жамоасининг уч нафар футболчиси ПФЛга шикоят билан келибди. Бунинг сабабини тушунтириб бера оласизми?

- Тўғриси бундан хабарим йўқ. Сабаби айни пайтда мен жамоада ишламаяпман.

- Нега? Ахир мавсум бошида сизни мураббийликка чақиришганку?

- Ҳа, сен ишлаб тур, сени албатта ишга оламан дейишганди. Икки ой ишлаб бердим. Бу вақт оралиғида жамоани қайтадан тузиш ва шакллантириш учун барча керакли ишларни қилдим. Яхши натижага эришиш учун ўз маслаҳатларимни аямадим. Аммо кейин нимадир бўлдию клуб рахбари сен бизга керак эмассан деб қолди. Шундан сўнг мен жамоани тарк этдим. Кейинчалик билсам клубдан 8-9 нафар қизлар ҳам кетиб қолибди.

- ПФЛга шикоят қилиб келган қизлар клубдан ойлик олишмаганини таъкидлашди.

- Тўғри, қизларнинг ҳеч бири ойлик олмай жамоа манфаатини ҳимоя қилиб келган. Жамоа қизларига фақатгина келиб-кетиши учун 500-1000 сўм йўл харажати бериларди холос.

- Кулбни шакллантириш, футболчиларга ойлик бериш учун семета тузилгандир?

- Сметаси бор. Билишимча 100 миллиондан зиёд. Аммо нима сабабдан қизларга ойлик берилмаганини билмайман.

- Жамодан кетган бўлсангиз ҳам унинг тақдири билан қизиқдингизми?

- Албатта, билишимча айни пайтда жамоани Учқун Қобиловга бериш арафасида.

Самарқандда тўп тепиб, тирикчилик қилаётган футболчиларнинг кўпчилиги ойлик масаласида шикоят қилишади. Икки-уч ойлаб маош ололмаётган футболчилар додини кимга айтишни билмайди. “Тежамкор” клуб раҳбаригами ёки жамоани пул билан таъминлайдиган ҳомийларгами? Балки ПФЛга дерсиз? Аммо қаерга мурожжат қилмасин масала барибир “Самарқанд футболи губернатори”га айланиб олган Фирдавс Каримовга бориб тақалади. Вилоят футболида гигемонликни қўлга олган вице-президентсиз ҳеч бир футболчи сариқ чақа ҳам ололмайди.

Оддийгина, Биринчи лигада иштирок этадиган “Регистон” ва “Шердор” жамолари футболчиларга ойлик бериши учун Фирдавс Каримовнинг рухсатини олиши шарт. Бироқ, қуруқ қошиқ оғизни йиртади деганларидек жаноб вице-президент қуруқ қўлларга ҳадеганда рухсат беравермайди. Натижада молиявий муаммоларни ҳал қилиш учун рахбарнинг оғзини ёғлашга тўғри келади. Қандай қилиб дейсизми? Буни Фирдавс Каримовга иши тушган барча билади. Қисқаси, мушук текинга офтобга чиқмайди.

Мазкур мақола юзасидан изланиш олиб боганимда кўпчилик ёзганларингизни бирортаси ҳам ҳоким ўқимайди. Боиси вилоят ҳокимига жамоанинг бундай аҳволини етказишмайди деб нолиб қолишди. Нега, десам ака у ерда ҳам манфаатдорлар борда дейишдан нарига ўтмади. Ўйлаб қолдим, унда вилоят матбуот хизматини нега ташкил қилди экан. Шунча аҳволни кўриб турган, вилоятда бўлаётган воқеаларни ҳокимга етказиб турадиган матбуот хизматининг ҳам Фирдавс Каримовга келганда ручкаси ёзмай, компьютери ишламай, принтери чиқармай қоладими? Ёки оч қорним тинч қулоғим деб вилоят футболи ўлиб борса ҳам жим тураверадими? Бироқ бир ҳақиқат борки, буни асло унутмаслик лозим. Алломалар айтганидек, бир ҳовуч одамларни бир умр алдаб юриш мумкин, бутун халқни муайян вақт давомида алдаш мумкин, аммо бутун халқни ҳамиша алдаб юришнинг иложи йўқ. Мухтасар қилиб Юртбошимиз таъбири билан айтганда мен ақл идрок ва инсонийлик кучлари ғалаба қозониши кераклигига ишонаман.

Фарҳод НОРБЎТАЕВ

P/S: Бир неча йиллар олдин “2012 йил” деган кино чиқиб қолди. Кинонинг ғояси 2012 йил охирзамон бўлиб, ер юзи йўқ бўлиши ҳақида баён этилган. Бироқ, мана 2013 йилни ҳам ярмидан кўпини ўтказиб олдик. Худога шукрки дунёмиз тинч. Лекин бир нарса борки, Самарқанд футболига бефарқ бўлмаган барчани бирдек ташвишлантиради.  “Динамо” жамоаси вице-президенти Фирдавс Каримов клуб бошқарувини 2018 йилгача бошқариш ҳуқуқига эга. “2012 йил” киносидаги охирзамон гапларига ишонмайману, аммо бу кетишда 2018 йилда “Динамо” “қизил китоб”га киритилган жамоалар қаторидан жой олса ҳеч ҳам ажабланмайман.

Азамат Абдураимов: “Андижон”нинг ички тизимини ўзгартириш керак”

- Азамат ака “Андижон” клубида қандай муаммолар борки, клуб олий лигада ижобий натижаарга эриша олмаяпти?

- Муаммо кўп. Таҳлил қилиб кўрсак, сўнгги йилларда клуб чемпионатда охирги ўринларни олиб келяпти. Андижон ҳар доим яхши жамоа бўлиб келган. Охирги икки йилда жамоа олий лигада қолиш учун курашган. Ва ниҳоят бу йил жамоа элитани тарк этди. Олий лигада қолиш учун клубда ҳеч қандай имконият қолмади.

- Клубнинг бугунги аҳволга тушиб қолишининг сабаби нимада?

- Биринчи навбатда клубда профессионал бўлмаган раҳбарият иш юритяпти. Биринчи йил жамоа яхши ўйнаса, иккинчи йил жамоага янги мураббий келади ва у ёмон натижа қайд этса тезда айбдор сифатида мураббий кўрсатилади. Бу жараённи оддийгина таҳлил қилиб кўрилса, бу ерда нафақат футболчи ёки мураббий, балки клуб раҳбариятининг ҳам хатоси катта. “Андижон” клубида профессионал ишлаш тизими йўқ. Тўғри, натижанинг ёмон бўлишига футболчи ва мураббийнинг ҳам ўзига яраша хатоси бор. Аммо энг биринчи навбатда клубни бошқаришда ўз ишига профессианал бўлган мутахасислар ишлаши лозим.

Олий лиганинг бошқа жамоаларида ўзига яраша тизими бор. Олайлик, “Бунёдкор”, “Насаф” ва “Пахтакор” жамоаларининг ўз тизими бор ва ўша тизим профессионал талабларга тўлақонли жавоб беради. Бу клубларда ҳар бир ходим зиммасига юклатилган маъсулиятни тўғри англаган ҳолда ўз ишини билиб қилади. Мисол учун клуб спорт директори спорт ишларини бажаради. “Андижон”да ҳам спорт директори лавозимида ишлайдиган одам бор. Лекин у одам нима билан шуғулланаётганини ҳеч ким билмайди.

- Жамоани ички тизимини яхшилаш учун нима қилиш керак?

- Жамоа профессионал даражада ўйнаши учун клубнинг ички тизимини яхшилашимиз керак. Бунинг учун тизимни ўзгартиришимиз шарт. Ўз лавозимига маъсул одамлар зиммасидаги ишини тўғри бажариши лозим. Ҳар бир жамоанинг президенти бўлади. Бироқ, клубдаги асосий бошқарувни ижрочи директор амалга оширади. “Андижон”нинг барча бошқариш ҳуқуқини клуб ижрочи директори Фозилжон Мирзаев бажаради. Бу билан айтмоқчиманки барча ишларни шу одамнинг ўзи ҳеч қандай маслаҳатсиз қиляпти.

Мисол учун ҳозирги кунда футболчиларнинг уч ойлик маоши берилгани йўқ. Футболчилардан қарздор. Шунга ўхшаш муаммоли саволлар жуда кўп. Ўйлашимча биринчи бўлиб клубнинг ишлаб чиқариш тизимини текшириб чиқиш керак. Биринчи навбатда клубга сарфланган пулларни қаерга кетганини ва нима мақсадларда ишлатилганини билишимиз лозим.

 “Андижон” клубида ўйнаётган ёки ўйнамоқчи бўлган футболчилар ойлик маош борасидаги  муаммоларни ўйлаши керак эмас. Чунки, пул бермайдиган жамоага ҳеч қайси футболчи келмайди. Ахир уларни ҳам оиласи ўзига яраша тирикчилиги бор.

- Гап-сўзларга кўра агарда келаси йили Фозил Мирзаев “Андижон” бошқарувида қолса янги йилда жамоани кўплаб футболчилар тарк этишни мақсад қилиб турган экан. Бунинг сабаби нимада?

- Ҳа, футболчилар худди шундай фикрда. Мен бир нечта футболчилар билан гаплашиб кўрдим. Уларнинг кўпчилиги агар пул бермаса ва келаси йили Фозил Мирзаев жамоада қолса клубни тарк этишини айтган. Чунки, ҳозир у бизларни алдамоқда. Пулни ўз вақтида беришни истамайди. Бу жиддий масала. Шунинг учун бу масалани вилоят ҳокими алоҳида ўрганиб чиқиши керак.

Тез орада ҳоким билан учрашиб клубни ривожлантириш ва уни ички тизимини яхшилаш борасида ўз таклифимни киритаман. Ўйлайманки, ҳоким бизнинг таклифимизни кўриб уни қўллаб-қувватлайди деган умиддаман.

“Андижон” клубининг ҳозирги кундаги муаммоси бу футболчилар ойлиги билан боғлиқми?

- Ҳозирги энг катта муаммомиз бу жамоани олий лигада қолиш масаласи бўлиб турибди. Агарда биз элитада қолмай, биринчи лигага тушиб кетсак ҳам ўйлаб қўйган ишларни амалга оширамиз. Умуман олганда клубни қайта ташкил этамиз. Жамоага ўз ишининг профессионал ходимларини чақириб клубни ёшартирган ҳолда тамолила янги куч билан ишламоқчимиз. Мен жамоа биринчи лигага тушиб кетса ҳам имконият берса клубда қолмоқчиман. Худо хохласа клуб олий лигада қолса янада яхши бўлади.

- Маълумотларга қараганда “Андижон” келаси йили ҳам Олий лигада ўйнашга яқин турган экан. Ҳатто бу борада сиз ПФЛ директори Фарҳод Магомедов билан учрашишга ҳам улгурган экансиз?

- Ҳозир ҳеч нима аниқ эмас. Қолаверса, Фарҳод Магометов билан яқин дўстмиз. Аммо бир нарсани ҳеч қачон унутмаслигимиз лозим. Спортнинг ҳам ўз қонунлари бор. Агарда “Андижон” Олий лигага чиқса бу бизнинг дўстлигимиз учун амалга ошмаган бўлади. Тўғри, Олий лигада қолиш ёки қолмаслик борасида ПФЛ директори билан гаплашдим. Аммо мен ундан клубни лигада қолдирайлик деб сўраганим йўқ. Барча масалаларни ҳал қиладиган ЎФФ ва уни оқилона юритаётган Мираброр Усмонов бор. Ўйлайманки футболсевар андижонликлар учун жамоа Олий лигада қолси яхши бўларди. Қолаверса, клубнинг ҳомийси ҳам яхши. Балки ўтган йилга ўхшаб бирор бир жамоа элитада ўйнашни истамай қолар. Олайлик, ҳозир “Гулистон”да шароитлар талаб даражасида эмас. Жиззахда айни пайтда стадионнинг ўзи йўқ. Шу билан бирга “Сўғдиёна”нинг молиявий муаммолари бор. Агар бу жиҳатларини ҳисобга олса, “Андижон”ни қолгани яхши. Бордию, “Гулистон” ёки “Сўғдиёна”нинг имкониятлари паст даражада баҳоланиб “Андижон”ни Олий лигада қолишига рухсат берса бу бутун бир андижонликлар учун ЎФФнинг катта совғаси бўлади.

- Клуб натижаларининг пасайиб кетишида кимни айбдор деб биласиз?

- Жамоани қониқарсиз натижа қайд этишида бир кишини айблаш ноўрин. Бу ерда Аверяновни ҳам Мирзаевни ҳам айби бор. Менимча энг катта хатони Аверянов қилган. У ўн йил ҳеч қаерда ишламади. Футбол тезда ривожланяпти. Кечаги машғулотлар бугун янада такомиллашиб боряпти. У бизнинг футболдаги ҳақиқатларимизни билмади. Қолаверса, машғулотлар жараёнини ташкил этиш пойдеворини яхши йўлга қўймади. Футболчиларни нотўғри танлади.

Биринчи даврада улар охирги ўринда эмас эди. Иккинчи даврада тажрибали футболчиларни қўйиб юборганлиги жамоани оғир аҳволга олиб келди. Владимир Шишеловнинг жамоадан кетиши энг катта йўқотиш бўлди. Ахир тажрибаси йўқ, жисмонан кучсиз футболчилар билан натижага эришиб бўлмайди. Натижани ёмон бўлишига Фозил Мирзаевни ҳам айбдор деб ҳисоблаш ноўрин. Биз бирга ишлаганимизда у ҳам имкон қадар жамоани Олий лигада қолиши учун курашди. Аммо барибир ҳеч қандай асосларсиз тажрибали футболчи саналган Владимир Шишеловнинг қўйиб юборилганлигини ҳеч ким тушунмайди.

- Владимир Шишеловнинг клубдан кетиши сабаблари ҳамон жумбоқлигича қолмоқда. Хўш, аслида унинг шартномасидаги келишув қандай эди?

- У билан тузилган шартнома аслида қандай эканлигини билиб бўлмайди. Ҳатто “Насаф” тўғридан-тўғри Фозил Мирзаевнинг ўзига чиқиб, футболчини сотиб олган деган гаплар ҳам бор. Тўғриси, клуб Шишелов орқали қандай фойда кўрганини ҳеч ким билмайди. Фозил ака Шишиловни қўйиб юбориб, унга ҳеч қандай ойлик тўламаймиз деганди. Аммо мана у ўз ҳаққини талаб қилиб ЎФФга мурожаат қилиб бўлди.

Ўзингиз ўйланг, жамоа билан аниқ бир келишув асосида шартнома тузган футболчини қандай қилиб қўйиб юбориш мумкин? Хўш, айтингчи қандай қилиб қўйвориш мумкин. Жавобини тушунтириб берингчи менга? Мен нега Фозил Мирзаевни профессионал эмас деяпман. Чунки у футболчини ҳеч қандай шартомага асосланмаган, ҳеч қандай компенсация пули олмасдан қўйиб юборди. Бугун Шишелов клубни судга берган, Фозил Мирзаевни эмас. Чунки Шишеловнинг пулларини у ўз ҳисобидан тўламайди. Клуб уни маошларини тўлаб бериши керак. Фозил Мирзаев бўлса ҳокимга уни қўйиб юбобордик, унга пўл тўламаймиз деганди.

Ҳатто федерация клуб раҳбарини айнан шу масала юзасидан йиғилишга чақирганда у касал эканлигини боҳона қилди. Натижада клубга 3 миллион жарима қўллади. Ваҳолангки ўша чақирув пайтлари у тўй қилаётган эди. Бу профессионализим эмас. Ишни бундай олиб бориш керак эмасди. Ўзининг ўрнига бошқа бир инсонни юбориб ЎФФга ҳолатни тушунтирса бўлардику? Мавсумнинг сермаҳсул тўпураридан бири бўлган футболчини шартномада келтирилганидек, хориж чемпионати кўрсатилмасдан қўйиб юборилиши мумкинми? Агарда бошқа чемпионат клуби бўлганда буни тушуниш мумкин эди. Ҳар бир футболчи кучли чемпионатда тўп суришни истайди. Аммо ойлик маош тўламадинг, ҳеч нима қилмадинг деб клубни тарк этишни қандай тушуниш мумкин. Қани ўша ишлар борасидаги расмий ҳужжатлар. Кўрдингизми бу ўз ишига профессионал ёндашув эмас.

Мен мураббийман. Шунинг учун ҳам натижаларга жавоб бераман. Фозил Мирзаев буни сўрашга ҳақли. Аммо у ўз ишига жавоб беролармикан. Нима учун ўз вақтида ойлик тўланмаяпти? Нега футболчиларга етарли шарт-шароитлар яратиб берилмаяпти. Ушбу ишларни ўз вақтида амалга ошириб қўйса бўладику. Шунинг учун ҳам клубнинг маблағи қаерга ишлатилгани, нимага сарфланганини билиш учун жамоада аудит текширувини ўтказиш керак. Клуб пуллари қаерга кетди? Смета асосида тасдиқланган маблағни клубнинг ҳомийси берган. Футболчиларнинг кўпчилиги ойликларини ололмаган. Шу боис уни жамоанинг натижасига жавобгар дея олмайман. У аввал ўзининг ишига жавоб берсин. Мен уни билдим. У профессионал одам эмас. У бошқарувни билмайдиган одам. Мен уни айбламоқчи эмасман. Аммо у ўз ишига жавоб берсин.

Фозил Мирзаевнинг олдинги қилган ишларининг миси чиқаётгани учун у одам билан ишламайман. Чунки бу одам орқамдан турли хил гап сўзларни тарқатмоқда. Менинг ўрнимга бошқа мураббийларни олиб келмоқчи.

- Сиз Владимир Шишеловнинг шартномасини кўрдингизми?

- Йўқ, кўрган эмасман. У раҳбар. У биринчи маротаба клубда ишлаётгани йўқ. Қолаверса, кўплаб футболчилар билан шартнома имзолаган. Футболчиларнинг шартномасида ҳамма нарса аниқ қилиб кўрсатилиши керак. Шишелов бизга керакмиди? Керак эди?  

- Азамат ака бу йил ҳатто “Андижон” келишилган ўйинларда иштирок этди деган гап ҳам бўлди.

- Ҳамма биладики, келишилган учрашувлар бор. Лекин бу борада кимнидир айблаш жуда қийин. Чунки, бу жуда жиддий айблов. Қўлингда бирор бир исботинг бўлмаса қийин. Менга ҳам бир нечта уй ва сафар учрашувларида ўйинларни келишиш бўйича таклиф билан чиқди. Биз “Локомотив”, “Пахтакор” ва “Насаф” билан ўйда, “Нефтчи” билан эса сафарда ўйнадик. Ушбу клублар билан келишилган ўйинлар бўлди деёлмайман, аммо улар ўйинларни сотиш таклифи билан чиқишди. Бу йил “Локомотив”, “Насаф” “Пахтакор” жамоалари чемпионлик учун курашишди. Тўғри, ўйинларда бизлар ютқаздик. Лекин ҳалол ўйнаб, ҳақиқий курашган ҳолда мағлуб бўлдик. Мен қўрқмасдан вилоят ҳокимлиги, андижонлик футбол мухлислари ва фан клуб раҳбарига қараб шуни айта оламанки, мен ва менинг футболчиларим бирорта ўйинни сотгани йўқ.

“Пахтакор”га имкониятни бой берган 4:2 ҳисобидаги ўйинни ўз кўзлари билан кўришди. Биз 2:0 ҳисобида ютаёган “Насаф”га 4-3 ҳисобида имкониятни бой бердик. Биз ҳимоядаги хатоларимз эвазига ютқазиб қўйдик. Чунки бизнинг ҳимоямиз жуда ҳам кучсиз эди.

Ўзимнинг эшитишим бўйича Фозил Мирзаев ўрнимга кимнидир олиб келиш учун “Насаф” билан бўлган ўйинни сотган деган миш-мишларни тарқатиб юрибди. Ўйини сотишда мен ва дарвозабон Юрий Цой айибдор сифатида кўриляпти. Сиз айтингчи, қандай қилиб бир киши билан ўйинни сотиш мумкин. Қандай қилиб мен билмайман. Ўйлаб кўринг қандай қилиб мен бошқа жамоага ютақизиб бераман дейишим мумкин. Демак мен қайсидир футболчига сен ўйинни сотасан дейишим керак. Сен гол урма, сен гол ўтказиб юбор дейишим керак. Шундайми? “Насаф” билан ўйиндан сўнг фан клуб бошлиғи Нодир Тўйчиев келиб Юрий Цой ва мени ўйинни сотганлигим тўғрисида гапиришаётганини айтди. Мен Нодирга айтдим кел ўйинни таҳлил қилиб кўрамиз, “Насаф” билан ўйиндан олдин жамоанинг асосий ўйинчиси саналмиш ҳимоячи Ильдар Маматказин, Мақсуд Ҳайитов ва ҳимоячи Икром Ибрагимов ва Алишер Тўхтасинов эди. Алишер Тўхтасинов ярим ҳимоячи, аммо Азиз Ғуломхўжаевнинг жароҳат олиши натижасида ўрнига уни ҳимояга қўйгандим. Энди вазиятни таҳлил қилиб кўрамиз. “Насаф” билан ўйиндан олдин Фарғонада “Нефтчи” билан ўйнадик. Ўша ўйингача Ильдар Маматказиннинг сариқ карточкалар сони учтага етганди. “Нефтчи” билан ўйнаяпмиз. Ҳисоб 2:0.  

Бурчак тўпи оширилди. Дарвозабон тўпни ушлаб олганда Ильдар Маматказин дарвозабонга ҳалақит бериб у ушлаган тўпни қўлидан тушириб юбориб гол уряпти. Унинг бу иши учун ҳакам сариқ карточка кўрсатди ва унинг сариқ карточкалар сони тўрттага етди. Шундай қилиб у “Насаф”га қарши ўйнашдан маҳрум бўлди. “Насаф”нинг иккинчи мураббийи ким, унинг амакиси. Бундан келиб чиқяптики у сариқ карточкани атайлаб олган.

Демак, “Насаф” билан ўйиндан олдин Ильдар Маматказин ўйнамаслиги аниқ бўлгандан сўнг менда Даврон Турсунов, Мақсуд Ҳайитов,  Алишер Тўхтасинов ва Икром Иброҳимов қоляпти. Захирада эса Азиз Жўраев. Жўраев “Насаф” билан ўйиндан бир кун олдин жамоага келиб қўшилди. Чунки у оилавий сабабларга кўра Тошкентга кетиб 10 кун машғулотларга қатнаша олмаганди.  

Ўйиннинг бошланишида биз икки ҳужумчи билан ўйнадик. Чунки ғалаба қозонишни истагандим. Учрашув бошида биз 2:0 ҳисобида ютяпмиз. Бу вақт оралиғида Шоҳрух Гадоев Рустам Аъзамов ўйнаётган қанотдан тинимсиз ҳужум уюштираяпти. Ғалабани сақлаб қолиш учун ярим ҳимоячи Рустам Аъзамов ўрнига ҳимоячи Дониёр Усмоновни майдонга тушириб беш киши билан ҳимояни кучайтирдим. Бу вақтда Артур Геворкян жаримадан гол урди. Бутун ўйин давомида битта шу голни Юрий Цой ўз хатоси билан ўтказиб юборди дейиш мумкин. У ҳам 50-50. Наҳотки Цой ўйинни сотган деб ўйлаб қолдим. Ахир ҳеч ким билмайдику. Бу биринчи гол.

Иккинчи вазият. Алишер Тўхтасинов хато қиляпти, “Насаф”нинг қайсидир ярим ҳимоячиси тўпни жарима майдонига етказиб беряпти. Даврон Турсунов Владимир Шишелов билан курашда имкониятни бой бериб, уни қўйиб юборяпти ва у икки метр масофадан гол урмоқда. 2:2.

Иккинчи бўлим бошланишидан олдин мен шогирдларимга жарима майдонида қўполлик қилмаслигини айтдим. Мана кўрдиларинг Геворкян жаримадан гол урди. Агар жарима майдонида қўполлик қилсанглар ҳакам пунальти бериши ҳам мумкин дедим. Иккинчи бўлимда жарима майдонимизда Икром Иброҳимов мезбонлар ўйинчисини йиқитди ва пенальти белгиланди. Демак Икром Иброҳимовни ўйинни сотди дейишим мумкинми? Йўқ, чунки танафусда унга эҳтиёт бўлишини айтгандим. У вазият қурбони бўлди. Ҳисоб 2:3. Тўртинчи голда “Насаф” тўп узатяпти Мақсуд Ҳайитов хато қиляпти ва Геворкян осонлик билан Юрий Цой дарвозасига гол уряпти. Хўш айтингчи қайси вазиятда Цой ўйинни сотган. Мана сизга вазиятларни тушунтирдим. Фақат битта вазиятдаги голни, яъни Геворкян жарима тўпида урган голни атайлаб ўтказиб юборган бўлиши мумкин. Дамов этамиз. Даврон Турсунов ва Алишер Тўхтасинов Шишеловни ушламагани учун айбдор бўляпти. Демак улар сотибди-да? Учинчи голни Икром Ибрагимов атайлаб пенальти олиб бергани учун сотибдида, шундайми? Шундай қилиб Юрий Цой, Алишер Тўхтасинов, Даврон Турсунов, Икром Иброҳимов ўйинни сотган эканда. Охирги гол. Узоқ тўп узатиши бўляпти, Мақсуд Ҳайитов хатога йўл қўйиб Артур Геворкян билан тўп учун курашда имкониятни бой берди ва Геворкян гол урди. Энди ўйинни сотганлар қаторига Мақсуд Ҳайитовни ҳам қўшиш керак эканда?

Мен Цойни ҳеч қачон ўйинни сотган деб ўйламайман. У бундай футболчи эмас. Бу гап қаердан чиқди билмадим. Учрашувдан сўнг Баҳром Ҳакимов келиб ўйинни Юрий Цой 60 миллионга сотилганлигини айтаяпти. Кейин ўзимга айтаяпти, нима эмишки биз ўйинни сотган эканмиз. Бу гап биринчи ўринда мухлислар орасида тарқалиб, Фозил Мирзаевга етиб боряпти.

Улар менга чиқишди. Рад этганман. Мен бунақа ўйинни ўйнамайман. 60 миллионни кимдир ўйлаб чиққан. Ким билади дейсиз балки Баҳром Ҳакимов менинг жойимга ўтиришни истаётгандир. Шунинг учун ҳам бу гапларни тарқатган.

“Пахтакор” билан ўйинда ҳакам “Андижон”га қарши ишлагани ҳақида кўп гапирилди. Ҳатто “Андижон” келишилган бир ўйинда ҳакамнинг пулини бермагани учун “Пахтакор” билан ўйинда атайлаб сизларга қарши қарорлар чиқарган экан.

“Пахтакор” билан ўйинда Толибжонов бизларни синдирди. Мен унинг юзига ўйинни умуман бошқара олмаганлигини айтганман. Чунки у ўйинда бизни ўлдирди. Унга “Пахтакор” ўзи кучли жамоа. Бундай қилиб ёрдам бериш керак эмасди деганман. Ўша ўйинда тўртинчи гол ўйиндан ташқари ҳолатда. Биринчи гол Ильдар Маматказинга қўполлик қилган ҳолда урилган. Кейин эса қизил карточка нотўғри берилганди. Ўйиндан сўнг ҳакамнинг устидан шикоят ёздим.  У мендан кечирим сўради. Мен сендан кечирим сўрайман, ўртамиздаги яхши алоқа йўқолмасин, бошқа ўйинда ёрдам бераман деди. Ҳатто Фозил Мирзаев ҳам ёзиб ўтирманг деди. Мен уларга шунчаки қараб турмаслигимни айтдим. Бир ўйлаб кўринг, ҳакамга кимдир 30 миллион, яна кимдир 60 миллион пул берса, кейин ўша ўйинни ҳакам тўғри бошқарадими? Нима дейсиз?

Вилоят ҳоким сизни жамоада қолишингиз борасида нима деяпти?

Ҳоким билан тез орада учрашамиз. У киши билан учрашиб биринчи навбатда клуб ички тизими ҳақида гаплашаман. Энг аввало клубнинг тизими, кейин клубда ишловчилар ва жамоа раҳбарияти ҳақида гаплашамиз. Андижон вилоят ҳокими футболни яхши кўради ва тушунади. Ҳоким билан гаплашиб бир неча йил ишлашимни, бунинг учун имконият яратиб беришини сўрайман. Қисқа муддат ичида жамоани шакллантириб бўлмайди. Ҳаммаси учун вақт керак. Мураббий астойидил ишласа албатта натижа бўлади. Биргина, мен ўнта ўйинда менгача бўлган ўйинга қадар урилган голдан кўп урдик.

- Жамоа Олий лигани тарк этса клубдан кетасизми?

- Жамоа бирини лигада тушиб кетса ҳам мен шу жамоада қоламан. Клубни фаолиятини яхшилаб, уни Олий лигага қайтариш учун бор кучим билан ишлайман. Бунинг учун имконият яратиб берилса бўлди.

- Сир бўлмаса клубда қандай ишларни қилишни режалаштираяпсиз?

- Аввало ички тизим. Кейин футбол академияси билан алоқани яхшилаш лозим. Сўнгра вилоят иккинчи лига, ёшлар таркиби билан ишлаш, фарм клуб ва охирида асосий таркиб билан ишлашни йўлга қўямиз. Агарда ушбу режа амалга ошса биринчи навбатда вилоятда футболчилар муаммоси бўлмайди. Академияда таҳсил олаётган болаларни шунчаки тўпни тепиш эмас, балки уларга ҳужумкор футбол сирларини ўргатиш йўлларини қўямиз. Бу тизимда мақсад натижа эмас, балки уларнинг профессионал маҳоратини ошириш. Натижа аста-секин бўлади. Худди “Барселона” сингари. Чунки “Барселона”нинг ўз академияси бор.

Германияда бўлганимда у ерда ҳужумкор футболга катта эътибор қаратишига гувоҳ бўлганман. Ўзбек футболига ҳам худди шундай ҳужумкор ўйинни ташкил қилишни йўлга қўйишимиз керак.

Айнан ҳужумкор футболни ташкил қилиш орқали клубнинг ўйин сифати даражасини кўтариш ниятидаман. Тўғри бу дегани худди “Барселона” каби 4-3-3 тактика асосида ўйнаш керак дегани эмас. Балки биз 4-5-1 тактикаси асосида ҳам ҳужумкор ўйинни ташкил қиламиз. Энг муҳими мукаммал ўйин кўрсатиш биринчи мақсад саналади. Агарда худду шу тизми остида иш олиб борсак сўнг клубга келган бола техник ва тактик жиҳатдан тезда мослашади. Чунки у пастдан ўша босқичларни мукаммаллаштириб келган бўлади.

Бу ишларни амалга ошириш учун аввало клуб президенти, клуб директори мураббий ва энг асосийси спорт директорининг маъсулиятлилиги биринчи омил саналади. Клбуда бош мураббийлик тез ўзгаради. Бугун мен бўлсам эртага бошқаси келади. Спорт директори футбол академияси, иккинчи лига ва ўринбосарлар таркибидаги футболчиларни бирлаштириб асосий таркибга энг яхшиларини тавсия қиладиган инсон бўалди. Бу лавозимдаги инсон ички тизимдаги кўп нарсани ўз бўйинига олади. “Андижон” клуби учун ўша ернинг футболини яхши биладиган, маҳаллий халқ севган инсон бўлиши керак. “Бунёдкор” ва “Пахтакор”да худди шундай вазифани бажарадиган инсонлар бор.

- Маълумотларга кўра келаси йил “УзДонгЖу” Биринчи лигада иштирок этар экан. Бу клуб билан “Андижон”нинг алоқаси қандай?

- Бирнчи лигада иштирок этадиган “УзДонгЖу” “Андижон” клубининг фарм жамоаси бўлиб қолади. Унда тўп сурадиган иқтидорли футболчилар “Андижон” клубга жалб қилинади.  

- Бу йил “Андижон” клубининг асосий таркиб футболчилари ёмон ўйин кўрсатган бўлса, ўринбосарлар аксинча совриндорлар қаторига кирди. Бу клубда ёшлар билан ишлаш тўғри йўлга қўйилганидан далолатми?

- Бу йил ўринбосарларимиз учинчи ўринни олди. Ниманинг эвазига, албатта ёши катта футболчиларнинг ўйини эвазига. Хўш бу бизга нима беради. “Пахтакор”нинг ўринбосарлари 1993-1994 йилда туғилган, “Бунёдкор” жамоасида ҳам худди шундай. Улар биринчи ўринни олмади. 4-5 ўринда. Аммо айнан ўша ёш тоифадаги футболчилар тез орада асосий таркиб учун етук кадр бўлиб етишади. Биз ёши катта футболчиларни қўйиб натижа учун курашдик. Келаси йил ундай бўлмайди. Янги мавсумда 1994 йилда туғилган болаларни ўринбосарлар таркибида ўйнатиш ниятидамиз. 1990-1991 йилда туғилган болалар фарм клубда ўйнайди. Ҳозир улар асосий таркибда ўйнашга тажрибаси етишмайди. Тажриба орттириши учун биринчи лигада тўп суриши керак. Футболга ҳар ким турли ёшда кириб келади. Кимдир 16, кимдир 18 яна кимдир 22 ёшда келади. Уларнинг тажрибаси ҳам ҳар хил. Шу сабабли ҳам биринчи навбатда фам клубдан уларга жой бериб маҳоратини оширамиз.

- Андижонда истеъдодли футболчилар борми?

- Нафақат Андижонда, балки бутун Ўзбекистонда кўплаб истеъдодли футболчилар бор. Биз эса ўша истеъдодли футболчилар билан ишлашимиз керак. Агарда “Динамо” жамоасида ишлаган вақтларда Боҳодир Насимов билан унинг индивидуал маҳорати устида ишламаганимизда у бугунгидек футболчи бўлолмас эди. Бу биринчидан. Иккинчидан мураббийлар футболчилар билан кўпроқ ишлаши керак.

Худди шундай Салим Мустафоевни олайлик. 2009 йилда уни ўринбосарлар таркибига қўйдим. У бошида икки ой ўйинларга тушмасдан фақат шуғулланиб юрди. Кейин Турғун Қобилов, Омад Тайлоқов каби иқтидорли футболчилар ҳам қўшилди. Айнан шуларнинг ҳисобига асосий таркибда ўрин олган, аммо ҳеч қандай ўйин кўрсатолмайдиган футболчиларни жамоадан ҳайдадим. Спартак Муртозоев, Олег Горвец ва бир нечта футболчиларни ҳайдадим. Ҳатто Мустафоевнинг отаси ўғлини асосий таркибда ўйнатишимни истамади. У ўғлини хато қилиб қўйишидан қўрқди. Аммо мен барибир уни асосий таркибга туширдим. Тўғри у хато қилди. “Нефтчи” билан сафардаги ўйинда ўз дарвозасига гол уриб қўйди. Аммо уни устида ишлаб, унинг психологиясини тўғирлаб мана бугун терма жамоага номзод футболчилар даражасига олиб чиқдим.

Худди шундай истеъдодли футболчилар Андижонда ҳам кўп. Фақат уларнинг устида мақсадли аниқ режа асосида ишлаш керак. Биргина Акмал Жўрабоевни олайлик. Унинг ҳам устида ишласа ўсадиган бола.

- Сиз клубга келиб легионерлардан кўра кўпроқ маҳаллий ёш футболчиларга эътибор қаратдингиз. Қолаверса, тажрибали футболчилардан кўра ёшларга ишонч билдирдингиз?

- Бир нарсани унутмайлик, футболчи клубда легионерми, демак у маҳаллий футболчилардан иккита кўп гол уришга мажбур. Ёшларга эътибор қаратганим шундаки, тажрибали футболчи саналган Мўйдин Мамазулунов 7-8 та ўйинда бирорта ҳам гол уролмади. Ҳатто легионер футболчилардан ҳам наф бўлмади. Шунинг учун ҳам уларни захирага ўтқазиб, уларнинг ўрнига Акмал Жўрабоев ва Алишер Тўхтасиновга имкония бердим. Натижада Акмал Жўрабоев тўртта ўйинда иккита, ярим ҳимоячи Алишер Тўхтасинов бешта ўйинда иккита гол урди.

- Самимий ва очиқ суҳбатингиз учун рахмат

- Сўзим охирида шуни айтмоқчиманки, менга пул ёки бошқа нарсалар муҳим эмас. Менга клубда ишлаш учун имконият берилса хурсанд бўлардим. Агарда “Андижон” биринчи лигага тушиб кетса ҳам мен жамоада мураббийлик қилиб, уни Олий лигага олиб чиқмоқчиман. Умуман Андижон футболини кўтариш учун бор кучим билан меҳнат қиламан.

Фарҳод НОРБЎТАЕВ суҳбатлашди