“Барчамизга аён бўлиши керакки,
қаердаки бепарволик ва лоқайдлик ҳукм сурса, энг долзарб масалалар
ўзибўларчиликка ташлаб қўйилса, ўша ерда маънавият энг ожиз ва заиф нуқтага
айланади”.
Ислом Каримов
“Юксак маънавият
енгилмас куч”
Бугунги кунда юртимизда
санъатни ривожлантириш ва уни юксак чўққиларга чиқариш мақсадида амалга
оширилаётган ишларни бир сўз билан ифодалаш қийин. Биргина ёш ва иқтидорли
қўшиқчиларни қўллаб-қувватлаш ва уларни рағбатлантириш мақсадида “Ниҳол” мукофотининг
жорий этилгани мамлакатимизда ёш санъаткорларга бўлган эътиборнинг юксак
намунаси сифатида қарашимиз мумкин.
Бугун ғурур билан тилга
олишимиз мумкинки, санъат соҳасида ёшларимизга яратилаётган имкониятлар бошқа
ҳеч бир мамлакатда бундай даражада эмас. Минг афсуски ўзини санъаткор сифатида
эътироф этадиган айрим қўшиқчиларимиз борки ижтимоий тармоқларда ўзининг
маънавий бузуқлиги билан, нафақат ўз шани, балки бутун миллат номига доғ тушуриб
келмоқда.
Ҳаммамизга маълумки, сўнгги
йилларда ижтимоий тармоқлар инсон ҳаётининг бир бўлагига айланиб бўлган.
Айниқса, санъат оламининг ёш “юлдузчалари” ўзларини “реклама” қилиш борасида
twitter, instagram, facebook ва odnoklasniki каби турли хил ижтимоий сайтлардан
муқим ўрин олиши ушбу соҳа вакилларининг ҳар кунлик ишларидан тезда воқиф бўлиш
имконини берди. Бироқ ўша ижтимоий тармоқларда ўзини кўз-кўз қилаётган санъат
вакиллари ибонинг кийимини ечиб, ҳаёнинг юзига парда тортиб қўймоқдаки, буни
бир сўз билан шармандагарчиликнинг замонавий кўриниши деса ҳам бўлади.
Бир неча кун аввал facebook
ижтимоий тармоғида Тамилла Пивеца номли “профилда” суратлар қўяётган хонанданинг
расмлари биз юқорида тилга олган ибо ва ҳаёдан асар ҳам йўқлигини яна бир бор
исботлаб берди. Қўшиқчининг шахсий суръатлари билан бойитилган ушбу “профилда”
қўйилган расмлар кун сари очиқлашиб бораётгани бугунги санъатимиз ялонғочлашиб
бораётганидек тасаввур ўйғотади кишига.
Азал-азалдан инсоннинг маънавий юксалиши унинг ўз авратини либос
ёрдамида ёпиши билан чамбарчас боғлиқ. Инсониятнинг либос билан ўраниши ҳамиша
тараққиёт маҳсули бўлиб келган. Бироқ, ижтимоий тармоқ “маликаси”га айланган
қўшиқчининг белнинг яримигача очиқ расмлари санъатнинг нархини
оширмоқчими ёки санъаткорнинг нархини оширмоқчими очиғи буни англаш қийин.
Ўз зийнатларини кўз-кўз қилишни, ахлоқсизликни ҳамда ҳаёсизликни
гўзаллик деб ҳисоблаш бу инсоннинг табий хусусиятларининг бузилишидан ўзга
нарса эмас. Холбуки, бу нарса жохиллик ва маънавий бузуқлик белгисидир.
Қўшиқчининг ижтимоий тармоқдаги расмлари тагида
қолдирилган изохлар унинг нақадар маънавий бузуқ эканлигини шундоққина айтиб
турибди. Гўё бу изоҳлар қўшиқчига олам-олам илҳом бағишлайдию, унинг ортида
минглаб қўшиқ яраладигандек. Бироқ, изоҳларнинг ҳаммаси беҳаёликни ифода этувчи
таърифлар эканглигини кўрган киши мақсад қўшиқ тинглаш эмас, балки қўшиқчини
“тинглаш”ни англаш қийин эмас. Ҳайрон қолдирадиган жиҳати шундаки, тўшакда
айтиладиган эркалаш сўзлари қўшиқчига қандай илҳом бағишлайди, буни тушуниш
қийин.
Шу топда машҳур адибимиз
Ўткир Ҳошимовнинг “Дафтар ҳошиясидаги битиклар” китобида қайд этилган “Аёл
киши ҳуда-беҳудага ўзини кўзгуга солаверса, ҳушёр бўлинг: бир гап бор...”
дея зикр этилган ибораси ёдимга тушди. Юқорида қайд этилган ибора бугун
қулоч ёзиб учаётган шоу-бизнес оламидаги айрим аёл қўшиқчиларнинг ижтимоий
тармоқлардаги “ўйини”га аталгандек, гўё.
Санъат оламида Тамила бўлиб
ном чиқарган ушбу қўшиқчининг кун сайин бу даражада ялонғочлашиб бораётгани
наҳотки ўзига сезилмаётган бўлса? Шу топда бир савол туғилади. Ярим-ялонғоч
тарзда тушган ушбу расм орқали “қўшиқчи” нимага эришмоқчи? Ёки эл ичида
юрадиган, халқнинг яхши кунларида хизмат қиладиган санъат вакиллари юз бора
такрор айтилаётган юксак маънавият тушунчасини худди шу тақлид қабул
қилишмоқдами?
Авратни либос билан ўрашдан қочиш ва ўз гўзаллигини кўз-кўз қилиш ва
икки жинсни ўзаро шахвоний ишларга ундовчи хирсдан қувват олувчи иллатдир.
Бундай ишга интилган ва бунга рози бўлган ҳар қандай кимса қалбидаги ўз
номусини сақлаш ҳиссини йўқотади. Энди бир ўйлаб кўрингчи, тананинг яримигача
очиб, ўзини санъаткор дея биладиган қўшиқчида номус сақлаш ҳисси бормикан?
Ижтимоий тармоқлардаги беҳаёлик ва ўзини кўз-кўз қилиш инсоний
хусусиятларнинг оёқости бўлиши, қизғаниш ҳиссининг йўқолгани ва ҳиссиётнинг
заифлашуви, ҳис-туйғуларнинг нобут бўлганини англатмайдими? Хўш, бундай санъат
олами вакилларидан ёш авлод қандай қилиб маънавий озуқа олади. Буларнинг
ҳаммасига кўз юмиб, катта-катта саҳналарда уларга қачонгача қарсак чалиб
тураверамиз.
Шу ўринда бугунги кун санъат
шинавандаларининг ҳам маънавий тушунчаси пастлашиб бораётгани кишини ҳайрон
қолдиради. Ширадек овози бўлиб, устида миллий либос кийган қўшиқчига тош отиб,
қурбақадек ваққилайдиган, фонограмманинг қули бўлиб олган, аммо ярим ялонғоч
қўшиқчини олқиш билан кутиб олишимиз, унинг санъатига эмас, балки танасига
маҳлиё бўлиб қарсак чалишимиз бизнинг ҳам маънавий онгимиз пастлигини
англатмайдими? Нега бугунги кунда бутун умр тор кўтариб хониш қилган Олмахон
Ҳайитова, миллий қадриятларини унутмаган Муножот Йўлчиева сингари қўшиқ куйлаш
шу даражада оғир бўлиб боряпти. Ёки ёш қўшиқчиларимиз орасида санъат ниқоби
остида бошқа бир эҳтиёжни қондириш урф бўлиб боряптими?
Инкубатордан чиқандек кун
сайин кўпайиб бораётган қўшиқчиларнинг ижтимоий тармоқлардаги беҳаё расмларини
қачонгача галерияда қўйилган сурат сингари томоша қилиб тураверамиз. Хўш,
айтингчи Ўзбекнаво эстрада бирлашмаси деган ҳайҳотдек ташкилот қаерга қараяпти.
Санъатни тартибга солиш мақсадида ташкил этилган бу ташкилот пулини олишу,
лицензия бериш билан машғулми. Ёки санъатимиз шу даражада ялонғоч бўлиб қолдими?
Бу ташкилот учун санъаткорларимизнинг маънавий бўшлиқ ва замон ахборот
майдонида ўзини “реклама” қилишини назорат қилишнинг имкони йўқми? Балки
санъаткорларимиздаги ҳаё ва ибо аллақачон “оммавий маданият” кушандаси сифатида
ахлоқсизликка айланиб улгурганми.
Яна бир гап. Халқнинг
хизматида юрадиган инсонларнинг қилаётган ишлари шундай бўлса, биз бонг уриб,
турли хил катта-катта тадбирларда, мактубу университетларда, коллежу лицейларда
маданият ҳақида маъруза ўқиб, томлаб китоб чиқарганимиз ҳавога учиб
кетмаяптими?
Мамлакатимизда ёшлар
маънавиятини бузилишини олдини олиш мақсадида турли хил чора-тадбирларни амалга
ошираётган бир вақтда санъаткорларимизнинг ярим-ялонғоч, очиқ-сочиқ расмларини
ижтимоий тармоқлар орқали оммага кўз-кўз қилиши ўзбекчиликка тўғри келадими.
Ахир бундай шармандали рамларни глобал тармоқда намойиш этиш нафақат
ўзбекчилик, балки мусулмончиликка ҳам тўғри келмаслигини ор нималигини
биладиган ўзбекнинг барчаси биладику.
Биз ҳар доим
ота-боболаримиздан қолган миллий қадриятлар, ўзбек қизининг ибо-ҳаёси ҳақида
бот-бот такрорлаб, ўсиб келаётган ёш авлодни маънавий онгини юксалтиришга
ҳаракат қилаётган бир вақтда эл назаридаги қўшиқчиларнинг ҳеч қайси
ананаларимизга тўғри келмайдига ҳатти-ҳаракати миллий қадриятларимизни топталишига
сабаб бўлмаяптими.
Энди
бир ўйлаб кўринг, ёшларимизнинг маънавий тарбияси давлат сиёсати даражасига
кўтарилган бир вақтда санъатимиз “кушандалари”нинг беҳаёликларини қандай
изохлаш мумкин. Мамлакатимизга турли хилдаги беҳаёликларни олдини олиш мақсадида
аниқ бир қонунлар доирасида ишлаётган бир вақтда, ўзимизнинг ичимиздан чиқаётган
ярим-ялонғоч расмларни тарғиб қилаётган ўша қўшиқчиларнинг ҳаракатини қачонгача
“класс” ёки “лайк” билан олқишлаб турамиз.
Хўш,
айтингчи ёшларимиз маънавиятига зиён етказиб, ўзини уятсиз расмларини кўз-кўз
қилаётган қўштирноқ ичидаги санъат вакилларини беҳаё ҳаракатлари учун жазолаш,
керак бўлса ахлоқ тузатиш ишларига жалб қилиш вақти келмадимикан. Ахир
маънавиятсизлик худди рак касалига ўхшаб инсоннинг ичидан емириб, охир оқибат
нобут қилиши аниқ.
Сўнгги сўз ўрнида “Юксак
маънавият енгилмас куч” китобида айтилган қуйидаги гапларни яна бир бор
ёдингизга солиб ўтмоқчиман: ўзбек халқи дунё майдонида куни кеча
тасодифан пайдо бўлиб қолгани йўқ. Биз – бой тарих, юксак маданият, буюк
маънавият ворисларимиз. Шундай экан ўз маънавиятимиз ва маданиятимизни, энг
муҳими ўзлигимизни унутмайлик.
Фарҳод Норбўтаев
журналист
